Η εγωιστική θέληση του ατόμου και η θέληση της φυλής

Στις ανθρώπινες κοινωνίες βρισκόμαστε διαρκώς αντιμέτωποι με την σύγκρουση μεταξύ ατομικού συμφέροντος και συλλογικού συμφέροντος. Είναι η αιώνια διαμάχη μεταξύ του "εγώ" και του "εμείς". Αναγνωρίζεται μια έμφυτη τάση για εγωισμό σε όλα τα άτομα, όμως αυτή πολλές φορές έρχεται σε σύγκρουση με το συλλογικό συμφέρον των φυλετικά ομοίων. Τελικά ποιά είναι η σχέση μεταξύ της ατομικής θέλησης και της θέλησης της φυλής;

Ο Arthur Schopenhauer, στο βιβλίο του The World as Will and Idea, Vol. III, Supplements to the Fourth Book, γράφει:

"Ο εγωισμός είναι μια τόσο βαθιά ριζωμένη ιδιότητα...
γενικά σε όλα τα άτομα, καθότι για να διεγερθεί σε δραστηριότητα το άτομο, μόνο σε εγωιστικούς σκοπούς μπορούμε να βασιστούμε με βεβαιότητα...

Όταν το άτομο πρέπει να δράσει και να κάνει ακόμα και θυσίες για την διαιώνιση και την ποιότητα του είδους, η σημασία του πράγματος δεν μπορεί να είναι πλήρως κατανοητή στο μυαλό του, το οποίο είναι ρυθμισμένο μόνο σχετικά με ατομικούς σκοπούς, ώστε να έχει το ανάλογο αποτέλεσμα. Έτσι, σε αυτήν την περίπτωση η φύση μπορεί μόνο να πετύχει τους σκοπούς της εισάγοντας μια συγκεκριμένη ψευδαίσθηση στο άτομο, βάσει της οποίας μόνο το καλό του είδους του φαίνεται καλό για τον εαυτό του, ώστε όταν υπηρετεί το είδος να φαντάζεται ότι δρα για το καλό του εαυτού του. "

Ο Γερμανός φιλόσοφος, πολύ πριν τις ανακαλύψεις του Δαρβίνου, διαπιστώνει ότι ο εγωισμός είναι το βασικό κίνητρο που οδηγεί τα άτομα. Συνεπώς η φύση, για να εξασφαλίσει την επιβίωση του είδους, κάνει τα άτομα να επιθυμούν εγωιστικά εκείνα τα πράγματα που βοηθούν στην επιβίωση του είδους, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση ότι δρουν προς όφελος του εαυτού τους. Το κατά πόσον αυτό ισχύει γύρω μας μπορούμε να το δούμε με παραδείγματα. Οταν ένα ζευγάρι μετακομίζει σε μια πιο πλούσια γειτονιά, λέει ότι το κάνει για ησυχία, ασφάλεια, καλύτερους γείτονες, κτλ, ενώ στην πραγματικότητα αυτό που γίνεται είναι να παρέχουν καλύτερες προοπτικές για τα παιδιά τους. Όταν μια γυναίκα ψάχνει για πλούσιο άνδρα, εκείνη εγωιστικά το κάνει για να εξασφαλίσει πλούσια, ανέμελη ζωή, ενώ στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα είναι να παρέχει μεγαλύτερες δυνατότητες στα παιδιά της. Ακόμα και η αναπαραγωγή βασίζεται στο εγωιστικό αίσθημα της απόλαυσης, επιτυγχάνεται όμως παράλληλα το σημαντικότερο αποτέλεσμα, αυτό της διαιώνισης του είδους.

Ο εγωισμός, ωστόσο, οδηγεί πολλές φορές σε σύγκρουση με το συμφέρον της φυλής. Πολλές δυναστείες κατά το παρελθόν αγνόησαν το συμφέρον της φυλής φέροντας αλλόφυλους εποίκους ή παραχωρώντας εδάφη, για προσωπικά ή δυναστικά οφέλη. Η φιλοχρηματία οδηγεί πολλούς στο να προδώσουν την πατρίδα και την φυλή τους. Η απάθεια μπροστά σε εθνοπροδοτικές ενέργειες υποδηλώνουν συχνά μια εγωιστική διάθεση. Διάφορες διεθνιστικές ιδεολογίες μπορούν να στρέψουν κάποιον εναντίον των ομοφύλων του, με σκοπό να εξασφαλίσει υλικά ή πολιτικά οφέλη.
Από την άλλη, υπάρχουν ενστικτώδεις συμπεριφορές που λειτουργούν καθαρά υπέρ του είδους και όχι υπέρ του ατόμου, όπως η μάχη που δίνει το θηλυκό με αρπακτικά που θέλουν να επιτεθούν στα μικρά της. Στο ίδιο επίπεδο βρίσκονται και διάφορες πράξεις ηρωισμού μέχρι αυτοθυσίας, που δεν προσπορίζουν κανένα ατομικό όφελος, παρά μόνο υπηρετούν το σύνολο. Συνεπώς φαίνεται ότι δεν είναι όλες οι συμπεριφορές εγωιστικές, αλλά έχουν εδραιωθεί εξελικτικά και ένστικτα αυτοσυντήρησης της φυλής.

Το ζήτημα της σχέσης μεταξύ εγωισμού και συμφέροντος της φυλής είναι ιδιαίτερα περίπλοκο. Οι εθνικά σκεπτόμενοι θεωρούν ότι το συμφέρον της φυλής είναι πάνω από το ατομικό συμφέρον. Αυτό είναι το ιδεατό. Όμως σε πρακτικό επίπεδο, η πλειοψηφία του λαού δεν είναι ιδεαλιστές, αλλά δρουν με ένστικτα. Και μάλιστα κάθε φυλή τοποθετείται πολύ διαφορετικά στον άξονα εγωισμού-αλτρουισμού. Το κατά πόσον ισχύει αυτό που έγραφε ο Schopenhauer, ότι "Η θέληση του ατόμου φαίνεται σε ανώτερο επίπεδο ως η θέληση του είδους", παραμένει ένα δύσκολο ζήτημα που χρήζει περαιτέρω επιστημονικής μελέτης, από βιολόγους και μη. Σε κάθε περίπτωση η διαμάχη μεταξύ ατομικού και συλλογικού συμφέροντος συνεχίζεται αέναα.