Φυλετική ιστορία και πολιτική της αρχαίας Αθήνας

Τα φυλετικά ζητήματα στην αρχαία Ελλάδα επηρέαζαν σημαντικά την κοινωνία και την πολιτική. Μια εξαιρετική μελέτη για την φυλετική ιστορία και πολιτική της αρχαίας Αθήνας έκανε ο Dally υπό τον τίτλο "La selection ethnique chez les Grecs anciens". Θα παρουσιαστούν τα κυριότερα σημεία του κειμένου.

Φιλόσοφοι και ιστορικοί έχουν αναρωτηθεί ανά τους αιώνες πώς ένα τόσο μικρό έθνος, το Ελληνικό, που στην αρχαιότητα ο πληθυσμός του δεν υπερέβη ποτέ το ένα εκατομμύριο, έδωσε τόσο μεγάλο πλήθος ηρώων, ποιητών, καλλιτεχνών και συγγραφέων, με τα έργα τους να θαυμάζονται ακόμα και σήμερα. Τα πρότυπα ηθικής και αισθητικής έφτασαν την τελειότητα, παρουσίαζοντας ένα μεγαλείο που...
σε τίποτα δεν μοιάζει με τη σύγχρονη εποχή. Η φυλή έπαιξε τον δικό της ρόλο, όπου μέσω της επιλογής και της εκπαίδευσης σώματος, πνεύματος και χαρακτήρα, οδήγησε σε θεαματικά αποτελέσματα.

Γενικά

Οι επονομαζόμενοι Έλληνες κατέκτησαν την τότε κυρίως Ελλάδα, που αντιστοιχεί στη σημερινή Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο, ερχόμενοι από βορειότερα, όπως δείχνουν η θέση των ιερών της Δωδώνης και του Ολύμπου. Στην ιστορική περίοδο, η Ήπειρος και η Μακεδονία είχαν σίγουρα φυλετική συγγένεια με τους υπόλοιπους Έλληνες, αλλά όχι πολιτική σύνδεση. Η Θεσσαλία απέδειξε την πολιτική της αποκοπή με την κυρίως Ελλάδα στην στάση που κράτησε στην εισβολή του Ξέρξη. Οι περιοχές αυτές, Ήπειρος, Μακεδονία, Θεσσαλία, δέχονταν πληθυσμιακές και στρατιωτικές πιέσεις από τους Θράκες και τους Ιλλυριούς, με αποτέλεσμα να θεωρούνται περιστασιακά ως βάρβαροι, αλλά αυτό γίνονταν συνήθως για πολιτικούς λόγους. Οι Έλληνες, από Μακεδόνες, Θράκες και Φρύγες, έως νοτιότερα, βρίσκονται πολιτικά διασπασμένοι, όμως με συγγένειες στη φυλή, τη γλώσσα και τη θρησκεία.

Οι κατακτητές επονομαζόμενοι Έλληνες βρίσκουν έναν λαό αγροτικό και ειρηνικό, τους Πελασγούς, τους οποίους υποτάσσουν και τους οποίους θέτουν στην τάξη του σκλάβου ή του εργάτη. Οι Έλληνες μιγνύονται με τους Πελασγούς, οι οποίοι σύμφωνα με τον συγγραφέα είναι του ίδιου αίματος και αποτελούν τις δύο κύριες πηγές του έθνους. Οι Πελασγοί όμως γράφει ότι βρίσκονταν όχι μόνο στον Ελλαδικό χώρο, αλλά και στη Μικρά Ασία και στην Ιταλία, πράγμα που καθιστά δύσκολη την ανεύρεση των μετακινήσεών τους. Η μίξη Ελλήνων και Πελασγών είναι τέτοια, που Αχαιοί και Ίωνες, άλλοτε θεωρούνται ότι προέρχονται από τους Έλληνες, άλλοτε από τους Πελασγούς. Ο συγγραφέας εντοπίζει την διαφορά μεταξύ Πελασγών και Ελλήνων, στον ειρηνικό και εργατικό χαρακτήρα των Πελασγών και στον φιλοπόλεμο, ηρωικό και αριστοκρατικό χαρακτήρα των Ελλήνων. Φαίνεται ξεκάθαρα ο Αλπικός κυρίαρχα χαρακτήρας των Πελασγών. Οι ληστρικές και κάπως βάρβαρες προδιαθέσεις κάποιων Ελλήνων, δείχνει έμμεσα ότι και οι Έλληνες είχαν κάποια ανομοιογένεια, με πιθανότατα Μεσογειακά, Κρομανοειδή και Διναρικά στοιχεία. Σύντομα όμως δημιουργήθηκαν σταθερές κοινωνίες.

Η έννοια της επιστροφής των Ηρακλειδών όμως, δείχνει συγγένεια με τους Πελασγούς. Συνεπώς δεν ήταν όλοι οι Πελασγοί Αλπικοί, υπήρχαν και Μεσογειακοί, κλπ. Οι Δωριείς αντιμετωπίζουν την Πελοπόννησο ως κατεκτημένη γη, αλλά όχι ως βάρβαρη. Οι γενεαλογίες των γεναρχών περιπλέκουν τα πράγματα. Ο συγγραφέας συμπεραίνει ότι Πελασγοί και Έλληνες ήταν φυλετικά συγγενείς.

Αθήνα

Η Αττική, αρχικά θεωρείται Πελασγική και έπειτα Ιωνική, γεγονός που ο συγγραφέας προσπαθεί να ερευνήσει. Η Αττική δεν κατακτήθηκε από τους Δωριείς, με τους Αθηναίους να θεωρούν εαυτούς αυτόχθονες. Οι Ίωνες κατά το συγγραφέα είναι Πελασγοί, ζουν στην Πελοπόννησο και στα νησιά και οι οποίοι όμως ήταν ναυτικός λαός, πιο αναπτυγμένος από τους άλλους καλλιεργητές Πελασγούς, που είχε μια ανώτερη τάξη και αντιστάθηκε στους Δωριείς. Πράγμα που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι είχαν σημαντική Μεσογειακή επίδραση, εκτός από Αλπική.

Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, οι Ίωνες αποπέμφθηκαν από τους Δωριείς και βρήκαν καταφύγιο στην Αττική. Ήταν οικογένειες αριστοκρατών οι οποίοι καταφθάνουν κατά κύματα, ενώ οι φτωχοί μένουν υπόδουλοι στους Δωριείς. Μάλιστα αυτός ο υπερπληθυσμός οδήγησε στις μετέπειτα αποστολές για δημιουργία αποικιών, λόγω έλλειψης χώρου. Η υιοθέτηση του ονόματος της πόλης από μια θεά, δείχνει ότι δεν υπάρχει κατακτητής για να δώσει το όνομά του, αλλά υπάρχει ενότητα μέσω συνένωσης. Η Αθήνα γίνεται το κέντρο των Ιώνων, ενώ η Σπάρτη το κέντρο των Δωριέων, με πολιτικές διαφορές.

Η Αθήνα όταν μπαίνει στο ιστορικό σκηνικό έχει εσωτερικά σταθεροποιηθεί για αιώνες. Οι Ευπατρίδες αριστοκράτες των Αθηνών φαίνεται ότι δεν ήταν κατακτητές, αλλά προήλθαν μέσα από το λαό, πράγμα που αποδεικνύει ο συγγραφέας με πολλά στοιχεία.

Η φυλετική πολιτική της Αθήνας

Οι Αθηναίοι είχαν σε μεγάλη εκτίμηση την Αθηναϊκή καταγωγή και τα δικαιώματα του Αθηναίου πολίτη τα είχαν μόνο αυτοί που είχαν και τους δύο γονείς Αθηναίους. Η νομοθεσία τιμωρούσε τη μοιχεία των γυναικών, οδηγώντας σε άμεσο διαζύγιο, ενώ η αποπλάνηση ανήλικης ανάγκαζε τον φταίχτη να την παντρευτεί. Οι ανύπανδροι δεν μπορούσαν να λάβουν δημόσια αξιώματα και μόνο ο Πλάτων ήταν εργένης από τους πιο διάσημους. Τα μέτρα προστασίας της φυλής ήταν πολλά.

Η νομοθεσία του Σόλωνα βοήθησε στο να εγκατασταθοόυν στην Αττική πολλοί μέτοικοι, που ήταν εργατικοί και δραστήριοι. Για κάθε μέτοικο υπήρχε ένας Αθηναίος υπεύθυνος για τη συμπεριφορά του απέναντι στην πολιτεία. Οι μέτοικοι ήταν Έλληνες και μίχθησαν με τους Αθηναίους. Ο μέτοικος μπορούσε να γίνει Αθηναίος πολίτης, εφόσον τον δέχονταν οι Αθηναίοι πολίτες στις τάξεις τους μετά από ψηφοφορία. Συνεπώς στο σώμα των Αθηναίων εισέρχονταν οι αξιότεροι και οι πλέον συγγενείς, βελτιώνοντας τη φυλή καθιστώντας τη διαδικασία μια θετική φυλετική επιλογή.

Οι σκλάβοι ήταν στην πλειοψηφία τους Έλληνες. Είχαν χάσει την ελευθερία τους ως αποτέλεσμα πολέμων ή χρεών και η απελευθέρωσή τους δεν είχε καμία επίπτωση φυλετική. Οι σκλάβοι που χρησιμοποιούνταν ως υπηρέτες στα σπίτια, ήταν αγορασμένοι από τη Θράκη, τη Φρυγία, την Καρία, περιοχές που ήταν σε σημαντικό βαθμό Ελληνικές. Οι κρατικοί σκλάβοι ήταν σε καλύτερη κατάσταση από τους φτωχούς Αθηναίους και τους ήταν εύκολο τα παιδιά τους να γίνουν ελέυθεροι πολίτες. Οι σκλάβοι που ήταν έξυπνοι και ικανοί, συχνά απελευθερώνονταν από τον ιδιοκτήτη τους ή αγόραζαν την ελευθερία τους με ένα χρέος προς τον κύριό τους. Οι ίδιοι οι σκλάβοι θέτονταν σε ενδιάμεση κατάσταση ελευθερίας και μόνο τα παιδιά τους γίνονταν ελεύθεροι πολίτες. Ακόμα και στην περίπτωση των σκλάβων γίνονταν μια επιλογή των αξιότερων για να ελευθερωθούν.

Σε ειδικές περιπτώσεις μπορούσε κάποιος ξένος να γίνει μονομιάς Αθηναίος πολίτης. Αυτό συνέβαινε αν είχε πολεμήσει με ανδρεία υπέρ πατρίδος. Και αυτό προφανώς είναι μια θετική επιλογή. Τελικά ο Αθηναϊκός λαός ήταν αυτός που επέλεγε αν κάποιος μπορεί να γίνει Αθηναίος πολίτης, παρακάμπτοντας ακόμη και τη νομοθεσία. Ο διάσημος ζωγράφος Πολύγνωτος έγινε Αθηναίος πολίτης με αυτόν τον τρόπο. Σε κάθε περίπτωση επιλέγονταν οι αξιότεροι και συγγενείς φυλετικά για να γίνουν Αθηναίοι πολίτες. Πολλοί διάσημοι Αθηναίοι είχαν παντρευτεί ξένους, δηλαδή Έλληνες μη Αθηναίους, με τα παιδιά τους να λέγονται νόθοι, όμως αυτό δεν τους εμπόδιζε να λάβουν τον τίτλο του Αθηναίου πολίτη και να φτάσουν στα υψηλότερα αξιώματα. Στο σώμα των Αθηναίων εντάσσονταν οι καλύτεροι και όχι οι πρώτοι τυχόντες.

Παρακμή

Ο πληθυσμός της Αθήνας από την εποχή του Κέκροπα αυξάνεται διαρκώς και δημιουργούνται αποικίες. Οι Αθηναίοι πολίτες υπολογίζονται στους 20.000 με εκατό έως τετρακόσιες χιλιάδες σκλάβους και μερικές χιλιάδες μετοίκων. Ο Πελοποννησιακός πόλεμος αποτελεί ένα σημαντικό πλήγμα για τους Αθηναίους, που χάνουν περίπου τέσσερις χιλιάδες πολίτες και δέκα χιλιάδες σκλάβους. Λαμβάνοντας υπόψη γυναίκες και παιδιά, η καταστροφή είναι τεράστια. Ο πόλεμος γίνεται όλο πιο βίαιος και κάνει τεράστια ζημιά στη Σπάρτη και στην Αθήνα σε έμψυχο δυναμικό. Οι εσωτερικές έριδες με την ανατροπή της δημοκρατίας από τους αριστοκρατικούς θα οδηγήσει και σε πολλές ακόμα αναντικατάστατες απώλειες.

Μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, η εξασθένηση της Αθήνας από άριστο αίμα γίνεται αισθητή. Στη μάχη της Χαιρώνειας, οι Αθηναίοι έχουν χίλιους νεκρούς και δύο χιλιάδες αιχμαλώτους. Με ψήφισμα σκλάβοι και μέτοικοι αναγορεύονται πολίτες για να υπερασπιστούν την πόλη. Σύμφωνα με τον συγγραφέα "το αίμα των αθηναίων Πελασγών πλυμμήρισε την Αττική". Οι νέοι κάτοικοι είχαν διαφορετικά ήθη, με μια τάση προς την αδελφότητα όλων των ανθρώπων, στην φιλανθρωπία και τον κοσμοπολιτισμό, όπως μάλιστα παρουσιάζεται στις κωμωδίες του Μενάνδρου και του Φιλήμωνα. Ήδη από την εποχή του Σωκράτη υπάρχει πτώση του αριστοκρατικού στοιχείου και της φυλής που ολοκληρώνεται τώρα πλήρως.

Γενεαλογίες μεγάλων ανδρών

Έπειτα ο Dally εξετάζει τις γενεαλογίες των μεγάλων ανδρών των Αθηνών. Δυστυχώς οι Αθηναίοι δεν είχαν ονόματα που να δείχνουν τη γενιά και οι βιογράφοι δίνουν μόνο τα ονόματα των γονιών, χωρίς γενεαλογία. Ο Πεισίστρατος ήταν ένας ικανότατος πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης, με τους δυο γιους του, ο ένας πολιτικός, ενώ ο άλλος επιστήμονας, αγαπώντας τα γράμματα και τις τέχνες. Ο Σόλων, νομοθέτης-ποιητής, ήταν συγγενής του Πεισίστρατου και απόγονος του βασιλιά Κόδρου, γιο του βασιλιά Μέλαθρου, ενός Μεσσήνιου πρίγκηπα που βρήκε καταφύγιο στην Αθήνα μετά την εισβολή των Δωριέων. Ο Πλάτων φαίνεται να είχε πρόγονο τον Σόλωνα, αφού είχε κληρονομήσει τα χειρόγραφά του. Η γενιά των Πεισιστρατιδών έδωσε σημαντικούς άνδρες.

Ο οίκος των Αλκμεωνίδων, που θεωρούνταν απόγονοι του Νέστωρα και είχαν φύγει από τη Μεσσηνία λόγω των Δωριέων, έδωσε μια σειρά από μεγάλους πολιτικούς, Κλεισθένης, Μεγακλής, Περικλής. Ο Αλκιβιάδης ήταν ανιψιός του Περικλή. Ο Μιλτιάδης είχε γιο τον γνωστό Κίμωνα και κόρη την Ελπινίκη, διάσημη για την ομορφιά και τη μόρφωσή της. Ο Θουκυδίδης λέγεται ότι ήταν συγγενής του Μιλτιάδη, με τον τάφο του να βρίσκεται μεταξύ της οικογένειας του Μιλτιάδη. Ο Αισχύλος ο τραγικός, ευπατρίδης, ήρωας του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας, ήταν αδερφός δύο ηρώων, εκ των οποίος ο ένας ο γενναίος στρατηγός Κυναίγειρος. Ωστόσο είναι δύσκολο να ισχυριστούμε ότι οι ευπατρίδες υπερείχαν των υπολοίπων. Για τους περισσότερους σημαντικούς αρχαίους Αθηναίους λείπουν τα γενεαλογικά στοιχεία τους.

Τα συμπεράσματα που καταλήγει ο συγγραφέας σχετικά με την αρχαία Αθήνα είναι τα εξής:

1. Η Αθήνα όφειλε την υπεροχή της στους μεγάλους άνδρες της.
2. Η διαδοχή των μεγάλων ανδρών από την αρχή της ιστορίας της μέχρι την ήττα στη Χαιρώνεια, δεν αιτιολογείται από το περιβάλλον, την εκπαίδευση, το καθεστώς, το κλίμα ή τη γεωγραφία.
3. Η πληθώρα σπουδαίων ανδρών οφείλεται στην ομοιογένεια της φυλής, αποτελούμενη εξ'αρχής από τα καλύτερα στοιχεία, διατηρώντας ανά τους αιώνες τους νόμους που ορίζουν τη γέννηση και την αποδοχή των Αθηναίων πολιτών.
4. Από τη στιγμή που σταθεροποιήθηκε η ομοιογένεια, αναπτύχθηκαν οι ικανότητές τους στο μέγιστο μέσω της εκπαίδευσης σώματος, χαρακτήρα, πνεύματος σε εξαιρετικό βαθμό, σε επίπεδα που υπερβαίνουν τα σημερινά κατά πολύ.
5. Οι Αθηναίοι κατάγονται από ένα υπόστρωμα Ιώνων-Πελασγών, που ήρθαν ή κατέφυγαν στην Αττική και όχι ως κατακτητές, συγκεντρώνοντας άριστα στοιχεία.
6. Οι Αθηναίοι, από τον 6ο μέχρι τον 4ο αιώνα είναι μια πραγματική φυσική αριστοκρατία, που δέχονταν μόνο τους καλύτερους για να ενταχθούν σε αυτή ως Αθηναίοι πολίτες.
7. Η παρακμή των Αθηνών οφείλεται, όπως και η ακμή της, σε φυλετικούς λόγους. Ο εκφυλισμός, που προέρχεται από τη μείωση των πολιτών και την αθρόα αποδοχή ξένων, Ελλήνων ή ίσως και βαρβαριζόντων, αντικατέστησε το αριστοκρατικό ιδεώδες με αυτό της αδελφότητας και της ισότητας. Η Αθήνα έπαψε να ελκύει σημαντικούς Έλληνες και η ίδια σταματά να παράγει μεγάλους άνδρες. Η Αθήνα μετά την επικράτηση των Μακεδόνων και έπειτα των Ρωμαίων παραμένει θεωρητικά κέντρο πολιτισμού και τεχνών, πρακτικά όμως το άστρο της έχει σβήσει.
8. Ένα γενικό συμπέρασμα είναι ότι η εθνική και φυλετική ομοιογένεια οδηγεί στον υψηλότερο δυνατό πολιτισμό στον άνθρωπο.
9. Η εμμονή για αυτονομία των Ελληνικών πόλεων, οδήγησε σε εμφυλίους και σε σημαντική φυλετική καταστροφή του Ελληνικού έθνους.

Το παράδειγμα των Αθηνών μας δείχνει πως η φυλετική ομοιογένεια και η έννοια της φυσικής αριστοκρατίας πρέπει να βρίσκονται στην υψηλότερη κλίμακα των αξιών, καθώς αποτελούν τα εχέγγυα για την δημιουργία μεγάλων πολιτισμών.