Η Ιταλία από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα

Ο ανθρωπολόγος, εθνολόγος και αρχαιολόγος Giustiniano Nicolucci ήταν ένας από τους πρώτους επιστήμονες που ασχολήθηκε συστηματικά με την ανθρωπολογία της Ιταλίας. Γόνος πλούσιας οικογένειας, σπούδασε ιατρική, όμως γρήγορα το ενδιαφέρον του κατευθύνθηκε προς την ανθρωπολογία. Πραγματοποίησε πολλές μελέτες σε σκελετικά υπολείματα και σε ζώντες. Με το έργο του κατάφερε να γίνει καθηγητής πανεπιστημίου και αργότερα να ιδρύσει ινστιτούτο ανθρωπολογίας στη Νάπολη. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του για την ανθρωπολογία της Ιταλίας δημοσιεύτηκε υπό τον τίτλο "Antropologia dell' Italia nell' evo antico e nel moderno" στα πρακτικά της Ιταλικής Ακαδημίας φυσικών επιστημών και μαθηματικών. Η μελέτη εξετάζει την ανθρωπολογία της Ιταλίας από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι και τη σύγχρονη εποχή. Θα παραθέσουμε τα στοιχεία του συγγραφέα και θα κάνουμε μια φυλετική τυπολογική αποτίμηση της ιστορικής πορείας της Ιταλίας.

Ο Nicolucci ξεκινά με τα παλαιοανθρωπολογικά ευρήματα, τα οποία έδειξαν ότι η Ιταλική χερσόνησος κατοικούνταν αρχικά από δολιχοκέφαλους πληθυσμούς. Αργότερα, πάντα στην προϊστορική εποχή, εισήλθαν βραχυκέφαλοι, με αποτέλεσμα στα ιστορικά χρόνια στην Ιταλία να έχουμε...
μίξη δολιχοκέφαλων και βραχυκέφαλων. Παρόμοια με τα δολιχοκέφαλα ευρήματα εντοπίζονται στην δυτική Ευρώπη, αλλά και στη βορειοδυτική Αφρική, συνδεόμενα με αυτά που πήραν το όνομα του Κρο-Μανιόν. Προφανώς μιλάμε για Κρομανοειδείς. Τον βραχυκέφαλο τύπο ο συγγραφέας τον αναφέρει ως "τουρανικό", που μάλλον ταιριάζει με μια πρώιμη μορφή του Αλπικού τύπου.

Οι λαοί με την οποία σχετίζεται η πρώιμη ιστορία της Ιταλίας είναι οι Έλληνες στο νότο, οι Φοίνικες στα νησιά, οι Κέλτες στον βορρά, οι Ιλλυριοί στα βορειοανατολικά, οι Πελασγοί και οι Ετρούσκοι στο κέντρο, καθώς και οι καθαυτό Ιταλικοί λαοί όπως Liguri, Umbri, Osci, κτλ. Για κάθε έναν από τους λαούς αυτούς ο συγγραφέας αφιερώνει ένα κεφάλαιο με τα ιστορικά και τα όποια ανθρωπολογικά στοιχεία υπάρχουν.

Η Ρωμαϊκή εποχή δεν εξετάζεται και η αφήγηση περνά στα μεσαιωνικά χρόνια, με την ιστορία της Ιταλίας να είναι πάλι πλούσια σε μετακινήσεις ξένων πληθυσμών στη χώρα. Εισβολές των Γερμανικών φύλων, εκστρατίες των Βυζαντινών, επέκταση των Αράβων στη Σικελία, είσοδος Βαλκάνιων που ο συγγραφέας συλλήβδην θεωρεί Αλβανούς, είσοδος Σλάβων από την περιοχές της πρώην Γιουγκοσλαβίας όπως Σλοβενία, Κροατία και Σερβία, εγκατάσταση συμπαγών Γερμανικών πληθυσμών στα βορειοανατολικά, κλπ.

Τα κρανία της προϊστορικής εποχής δείχνουν ότι σε όλη χώρα οι δολιχοκέφαλοι ήταν πλειοψηφία, με ένα εμφανές ποσοστό βραχυκέφαλων. Σήμερα η κατάσταση έχει αντιστραφεί στη βόρεια Ιταλία, αλλά και στην κεντρική, όπου η μεγάλη πλειοψηφία που συχνά ξεπερνά το 70%, είναι πλέον βραχυκέφαλοι. Πηγαίνοντας προς τα νότια το ποσοστό των βραχυκέφαλων μειώνεται, έως ότου φτάσουμε στη νότια και νησιωτική Ιταλία όπου οι δολιχοκέφαλοι πλειοψηφούν. Η μύτη είναι σχετικά πλατιά στον βορρά και όσο πάμε προς τα νότια παρουσιάζεται καθαρή λεπτορρινία. Το πρόσωπο παρουσιάζει λεπτοπροσωπία στα νότια, όμως στον βορρά εμφανίζεται τάση ευρυπροσωπίας. Ο Nicolucci δίνει έναν συγκεντρωτικό πίνακα με τις ανθρωπολογικές μετρήσεις και δείκτες για κάθε επαρχία της χώρας. Επίσης, δίνεται ένας πίνακας με τα ποσοστά δολιχοκέφαλων, μεσοκέφαλων και βραχυκέφαλων στη σύγχρονη Ιταλία.

Βάσει του πληθυσμού των εκάστοτε επαρχιών, προκύπτει το ποσοστό της κάθε μορφής κεφαλιού στον πληθυσμό:
Δολιχοκέφαλοι - Μεσοκέφαλοι - Βραχυκέφαλοι:
22,7% - 29,7% - 47,6%

Το ανάστημα κατά μέσο όρο στη χώρα είναι μέτριο προς χαμηλό. Υψηλότερο ανάστημα βρίσκουμε στα βορειοανατολικά και πέφτει όσο πάμε νότια. Το χρώμα του δέρματος είναι κυρίως το νοτιομεσογειακό, ενώ το πολύ ανοιχτό εντοπίζεται στα βόρεια. Το υψηλότερο ποσοστό ξανθών μαλλιών εντοπίζεται στα βόρεια της χώρας, με το ποσοστό να υποχωρεί σε μονοψήφια ποσοστά στην υπόλοιπη επικράτεια. Οι περισσότεροι Ιταλοί έχουν καστανά μαλλιά, εκτός από τη νότια και νησιωτική Ιταλία που πλειοψηφούν τα μαύρα μαλλιά. Τα δεδομένα ανά επαρχία δίνονται στον εξής πίνακα, για καστανά (castani), μαύρα (neri) και ξανθά (biondi):

Προκύπτει ότι κατά μέσο όρο η ταξινόμηση του χρώματος των μαλλιών έχει ως εξής στην Ιταλία:
Καστανά - Μαύρα - Ξανθά
50,8% - 41,7% - 7,5%

Η μορφή της τρίχας είναι ίσια ή κυματιστή, με περίπου 5% έντονα σγουρή. Η περισσότερη τριχοφυΐα προσώπου εντοπίζεται στη νότια Ιταλία. Η οφθαλμική σχισμή είναι αρκετά μεγάλη στην κεντρική και νότια Ιταλία, αλλά όχι στη βόρεια.

Το χρώμα των ματιών είναι πλειοψηφικά σκούρο δίνεται στον εξής πίνακα, με τη σειρά μαύρο (nero) δηλαδή πρακτικά σκούρα καστανό, καστανό (castano), γκρι (grigio) δηλαδή ενδιάμεσο και γαλάζιο (azzurro):

Κατά μέσο όρο προκύπτει η εξής ταξινόμηση, αν και τα ενδιάμεσα-ανοιχτά μάτια δίνονται με πολύ μικρότερα ποσοστά σε σχέση άλλες έρευνες:
Μαύρα - Καστανά - Ενδιάμεσα - Γαλάζια
27,2% - 60,50% - 4,83% - 6,95%

Θα κάνουμε μια φυλετική αποτίμηση της ιστορικής διαδρομής της Ιταλίας. Οι γηγενείς πληθυσμοί φαίνεται ότι ήταν δολιχοκέφαλες Κρομανοειδείς μορφές. Αργότερα προϊστορικά εισήλθαν βραχυκέφαλοι Αλπικοί, με αποτέλεσμα να προκύψει ένα μείγμα δολιχοκέφαλων και βραχυκέφαλων. Στην Ιταλία ήρθαν προϊστορικά κάτοικοι από Ελλάδα και Μικράς Ασία, ιδρύοντας διάφορες αποικίες. Αργότερα, στα ιστορικά χρόνια πλέον, ξεκίνησε ο γνωστός αποικισμός της Μεγάλης Ελλάδας στη νότια Ιταλία. Όλοι οι αποικισμοί αυτοί έφεραν για πρώτη φορά στην Ιταλική χερσόνησο τον Μεσογειακό τύπο. Μαζί με τους Έλληνες υπήρχαν επίσης Αλπικές και Διναρικές μορφές. Αυτό οδήγησε ειδικά τη νότια, αλλά και γενικότερα ολόκληρη την Ιταλία να έχει εμφανές ποσοστό Μεσογειακών μέχρι και σήμερα.

Οι αρχαίοι Κέλτες έφεραν κάποια ελάχιστα Νορδικά-ΚΜ στοιχεία στον βορρά. Στον Μεσαίωνα Βησιγότθοι, Οστρογότθοι, Βάνδαλοι και Νορμανδοί άφησαν μηδαμινό φυλετικό αποτύπωμα στη χώρα. Ωστόσο άλλα Γερμανικά φύλα, όπως οι Λομβαρδοί και άλλοι, άφησαν αποτύπωμα με τα ξανθά μαλλιά, τα γαλάζια μάτια, το γωνιώδες πρόσωπο και το υψηλό ανάστημα, που αντιστοιχούν στον Νορδικό τύπο, να εντοπίζονται σε κάποιες περιοχές της βορείου Ιταλίας και σποραδικά στη νότια. Η Νορδική επίδραση σίγουρα παραμένει σημαντική στις Γερμανόφωνες περιοχές της βορειοανατολικής Ιταλίας.

Στη Σικελία, οι Σαρακηνοί του Μεσαίωνα, αλλά και οι Φοίνικες της αρχαιότητας, άφησαν σημαντικό αποτύπωμα που φαίνεται μέχρι και σήμερα. Εξωμορφικές σωματοδομές, με σκούρο δέρμα, έντονη μύτη και σκούρα μαλλιά και μάτια, αντιστοιχούν στον Σαχάριο και λιγότερο στον Αραβικό τύπο. Οι Αρμενοειδείς και γενικότερα οι Αφρικανοί και Ασιάτες που εισήλθαν επί Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας δεν εξετάζονται στη μελέτη, παρότι το αποτύπωμά τους είναι εμφανές στη χώρα έως σήμερα, ειδικά στα νότια.

Η Ιταλία έχει λάβει σημαντικές φυλετικές επιδράσεις από τα Βαλκάνια, παρότι αυτό περνά συνήθως στα ψιλά. Στα βορειοανατολικά οι επιδράσεις πηγαίνουν πίσω στην αρχαία εποχή. Επί Ρωμαίων η εισροή Βαλκάνιων στην Ιταλική χερσόνησο αυξήθηκε, μάλιστα πολλοί επιφανείς Ρωμαίοι ήταν Διναρικοί. Στον Μεσαίωνα εισήλθαν κατά χιλιάδες ως μετανάστες ή στρατιώτες στα Ιταλικά κρατίδια. Το αποτέλεσμα είναι η Ιταλία να έχει ένα μεγάλο ποσοστό Διναρικών σήμερα, όχι μόνο στα βορειοανατολικά, αλλά και σε άλλες περιοχές της χώρας.

Οι Αλπικοί έχουν σημαντικό ποσοστό στη χώρα, ίσως είναι η πλειοψηφία στη χώρα. Είναι σίγουρα πλειοψηφία στον βορρά, αλλά και στην υπόλοιπη χώρα έχουν μεγάλα ποσοστά. Οι Κρομανοειδείς αποτελούν ακόμα ένα εμφανές ποσοστό του πληθυσμού, λογικά σε διψήφια ποσοστά.

Το αποτέλεσμα είναι η Ιταλία να είναι μια χώρα με σημαντική φυλετική ποικιλομορφία. Γενικότερα πλειοψηφούν οι καστανοί βραχυκέφαλοι Αλπικοί, με πολύ μεγάλη πλειοψηφία στα βόρεια. Οι Κρομανοειδείς υπάρχουν σε όλη τη χώρα σε εμφανές ποσοστό. Ένα μικρό ποσοστό Νορδικών εντοπίζεται στον βορρά, σπανίως να εντοπίσει κάποιος Νορδικούς νοτιότερα. Οι Διναρικοί υπάρχουν σε πολύ μεγάλα ποσοστά στη χώρα, όχι μόνο στα βορειοανατολικά, σε βαθμό που η Ιταλία τείνει Αλπικο-Διναρική χώρα από άλλοτε Αλπικο-Μεσογειακή. Αρκετοί Σαχάριοι υπάρχουν στη νότια Ιταλία και ειδικά στη Σικελία. Οι Αρμενοειδείς είναι δύσκολο να εντοπιστούν ανθρωπομετρικά, πιθανόν υπάρχει ένα μονοψήφιο ποσοστό σε όλη τη χώρα, ειδικά στα νότια. Με λίγα λόγια, οι Ιταλοί είναι Αλπικοί, Διναρικοί, Μεσογειακοί, Κρομανοειδείς και δευτερευόντως Νορδικοί, Αρμενοειδείς, Σαχάριοι και λοιποί.