Οι Αβορίγινες της Αυστραλίας

Η Αυστραλία αποτελεί μια ήπειρο με δυσερεύνητο παρελθόν από ανθρωπολογικής σκοπιάς. Θα παρουσιάσουμε τις βασικότερες διαθέσιμες μελέτες που εξετάζουν το ζήτημα της φυλετικής σύνθεσης της Αυστραλίας πριν τον εποικισμό των λευκών, που άρχισε συστηματικά από τους Βρετανούς το 1788. Έπειτα θα ιχνηλατήσουμε την φυλετική ιστορία του νησιού μέχρι και τις μέρες μας.

Μία αναλυτική ανθρωπολογική μελέτη των Αβορίγινων της Αυστραλίας δημοσίευσε ο William Howells υπό τον τίτλο "Anthropometry of the natives of Arnhem Land and the Australian race problem". Ο συγγραφέας μελέτησε τους Αβορίγινες της βόρειας Αυστραλίας, όμως παρουσιάζει συγκριτικά όλες τις ανθρωπολογικές μετρήσεις που έχουν γίνει στο νησί, με αποτέλεσμα η μελέτη να είναι πλήρης ως προς την ανθρωπολογία των Αβορίγινων.

Οι μετρήσεις δείχνουν ότι οι Αβορίγινες της Αυστραλίας έχουν...
σκούρα μάτια, σκούρο χρώμα μαλλιών, τα οποία συνήθως είναι κυματιστά, χρώμα δέρματος από σκούρο καστανό μέχρι μαύρο, έντονη δολιχοκεφαλία με κεφαλικό δείκτη περίπου 72-74, ευρυπροσωπία, βαθιά τοποθετημένα μάτια με έντονα υπερόφρυα τόξα, έντονη πλατυρρινία με χαρακτηριστική ευρεία μύτη, με τον ρινικό δείκτη να φτάνει ακόμη και το 100. Οι περιοχές στις οποίες είχαν γίνει μετρήσεις έως τότε σε Αβορίγινες δίνονται με κύκλους στον παρακάτω χάρτη:

Έπειτα, ο Howells προσπαθεί να βρει συσχέτιση μεταξύ των Αβορίγινων της Αυστραλίας με άλλες φυλετικές ομάδες της νοτιοανατολικής Ασίας και της Ωκεανίας, προσπαθώντας να ανιχνεύσει την προϊστορία τους. Η ανθρωπολογική σύγκριση με τους πληθυσμούς της Μελανησίας, της Ινδονησίας, της Ινδίας, της Ινδοκίνας είναι ενδελεχής και βρίσκει ότι Αυστραλοειδείς πληθυσμοί υπάρχουν στη Νέα Καληδονία και στο Αρχιπέλαγος του Βίσμαρκ, ενώ βρίσκει μια μακρινή συγγένεια με του κατοίκους της Κεϋλάνης. Από την άλλη, οι Αυστραλοειδείς δεν έχουν καμία σχέση με τους νεγρίτος. Ο Howells θεωρεί ότι οι Αυστραλοειδείς προήλθαν από την Ασία, ίσως έχοντας περάσει από την Ινδία και έφτασαν στην ευρύτερη περιοχή της Ωκεανίας, στη συνέχεια όμως εξαλείφθηκαν από άλλους μεταγενέστερους τύπους παραμένοντας μόνο στην Αυστραλία. Οι Αβορίγινες, εν τέλει, αποτελούν ένα πολύ πρώιμο κομμάτι της ανθρωπότητας, που έχει διατηρήσει τα πλέον πρωτόγονα χαρακτηριστικά του ανθρωπίνου είδους.

Όμως η μελέτη αυτή δεν αποκαλύπτει την πλήρη πραγματικότητα περί της φυλετικής ιστορίας της Αυστραλίας. Ο Howells θεωρεί ότι οι Αβορίγινες της Αυστραλίας αποτελούν μία ενιαία φυλετική ομάδα, κάτι που δεν είναι αληθές. Η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη, κάτι που το είχε παρατηρήσει ακόμη και ο Paul Topinard στην πρώτη ιστορικά ανθρωπολογική μελέτη του νησιού. Οι ιθαγενείς κάτοικοι της Αυστραλίας δεν ήταν όλοι το ίδιο φυλετικά. Υπήρχαν εμφανέστατες φυλετικές διαφορές. Πάμε να δούμε το ζήτημα ενδελεχώς.

Στο εξαιρετικό άρθρο The extinction of the Australian pygmies, αναλύεται η ανθρωπολογική ιστορία του νησιού, με έμφαση στους νεγρίτος της Αυστραλίας. Οι κάτοικοι της Αυστραλίας δεν ήταν όλοι το ίδιο πριν έρθουν οι λευκοί, όπως έδειξε η κορυφαία ανθρωπολογική μελέτη της Αυστραλίας των Norman Tindale και Joseph Birdsell στα τέλη της δεκαετίας του 30'. Πολλοί ανθρωπολόγοι που δεν ήταν εξοικειωμένοι με την ανθρωπολογία της Αυστραλίας, θεώρησαν ότι οι ιθαγενείς κάτοικοί της ανήκαν σε έναν ενιαίο φυλετικό τύπο. Η παρανόηση αυτή αξιοποιήθηκε από το πολιτικό κίνημα περί των δικαιωμάτων των Αβορίγινων, που προσπαθώντας να ενώσει τους Αβορίγινες, τους θεώρησε ως όλους το ίδιο, κατηγορώντας παράλληλα τους "κακούς" λευκούς που τους είχαν εκτοπίσει. Όμως, η πιο εμβριθής έρευνα των Tindale και Birdsell έδειξε ότι υπήρχε σημαντική ποικιλομορφία μεταξύ των ιθαγενών της Αυστραλίας και ότι οι ίδιοι οι Αβορίγινες είχαν κατά το παρελθόν εκτοπίσει ο ένας τον άλλο.

Ο Joseph Birdsell με Αυστραλό νεγρίτο.

Οι δυο ανθρωπολόγοι έκαναν εκτεταμένες μετρήσεις στους ιθαγενείς όλης της Αυστραλίας. Στα τροπικά δάση της βορειοανατολικής Αυστραλίας βρήκαν νεγριτικούς πληθυσμούς, ντόπιους, με το χαρακτηριστικό χαμηλό ανάστημα, την εξωμορφική σωματοδομή, το μαύρο δέρμα και τα κατσαρά μαλλιά. Ο πληθυσμός τους τότε ήταν πολύ μικρός και απομονωμένος από τον πολιτισμό των λευκών. Ο φυλετικός τύπος και ο όποιος πολιτισμός τους ονομάστηκαν Barrinean. Βάσει της μορφής τους, είναι ξεκάθαρο ότι αποτελούν συγγενή πληθυσμό με τους νεγρίτος της νοτιοανατολικής Ασίας. Ο περιορισμός τους στα τροπικά δάση είχε γίνει πριν την έλευση των λευκών.

Ανθρωπολογικά και αρχαιολογικά στοιχεία έδειξαν ότι και οι υπόλοιποι ιθαγενείς του νησιού διέφεραν σημαντικά. Διαχώρισαν τους κατοίκους στους εξής πολιτισμούς, που συνδέονται με τους αντίστοιχους φυλετικούς τύπους: Murrayian στη νότιοανατολική Αυστραλία, Carpentarian στην βόρεια Αυστραλία και οι West Australid, δηλαδή οι φυλές που ζούσαν στις ερήμους της δυτικής Αυστραλίας. Στην Τασμανία κατοικούσε ένας αρκετά νεγριτικός υποτύπος, ο Tasmanid. Ο παρακάτω χάρτης δείχνει την κατανομή των ιθαγενών λαών της Αυστραλίας, πριν την έλευση των λευκών.

Η μελέτη των Tindale και Birdsell έδειξε ότι υπήρξαν τρία κύματα πρώιμων μεταναστεύσεων στην Αυστραλία. Πρώτοι ήρθαν οι νεγρίτος, κοντοί με κατσαρά μαλλιά, συγγενείς άλλων γνωστών πληθυσμών της νοτιοανατολικής Ασίας. Έπειτα κατέφτασαν οι Murrayian, με πιο ανοιχτό χρώμα δέρματος, σγουρά μαλλιά, ευρεία σωματοδομή και έντονη τριχοφυΐα σώματος με πιο λεπτή μύτη και πρόσωπο, απωθώντας τους νεγρίτος σε απομονωμένες περιοχές και στην Τασμανία. Στη συνέχεια ένα τρίτο κύμα έφτασε, αυτό των Carpentarian, που ήταν πιο ψηλοί, με ελαφρά κυματιστά μαλλιά και πιο σκούρο δέρμα, οι οποίοι εποίκησαν την βόρεια και κεντρική Αυστραλία, απωθώντας τους προηγούμενους. Οι τελευταίοι φαίνεται ότι σχετίζονται εξελικτικά με τους West Australid, οι οποίοι έχουν πιο γωνιώδη γνωρίσματα, χρώμα δέρματος μέτριο προς σκούρο καφέ και έντονη ευρυπροσωπία, οι οποίοι ζούσαν στις ερήμους της δυτικής Αυστραλίας. Αυτό σημαίνει ότι υπήρχε μια μακρά ιστορία εκτοπισμών μεταξύ των ίδιων των ιθαγενών.

Όταν έφτασαν οι λευκοί, κυρίως Κρομανοειδείς, Ατλαντοειδείς και Νορδικοί, κατέλαβαν πρώτα τις νότιες και ανατολικές περιοχές του νησιού, που έχουν το πιο ήπιο κλίμα. Εκεί κατοικούσαν οι Murrayian, οι οποίοι έναν αιώνα αργότερα είχαν σχεδόν ολότελα εξαφανιστεί. Λέγεται ότι δεν είχαν δημιουργήσει άσχημη εντύπωση εμφανισιακά στους πρώτους Ευρωπαίους που έφτασαν στο νησί, όμως ήταν τελείως πρωτόγονοι και ανεπίδεκτοι πολιτισμού. Οι ακόμη πιο πρωτόγονοι Barrinean μειώθηκαν δραματικά και απομονώθηκαν στα τροπικά δάση πέριξ της λίμνης Barrine. Υπήρχαν ελάχιστοι μέχρι την δεκαετία του 30' και κάποιοι πιστεύουν ότι έχουν εξαφανιστεί εδώ και μερικές δεκαετίες. Στην εξαφάνιση των δύο αυτών φυλών φαίνεται ότι συνέβαλλαν οι λευκοί, όχι μόνο εξολοθρεύοντάς τους ή εκτοπίζοντάς τους σε περιορισμένες περιοχές, αλλά και εισάγοντας ασθένειες οι οποίες τους αποδεκάτισαν. Οι Carpentarian παρότι δεν ήρθαν αμέσως σε επαφή με τους λευκούς, έχουν χάσει σημαντικό μέρος του πληθυσμού τους. Ωστόσο οι West Australid, δηλαδή οι ιθαγενείς της δύσκολα προσβάσιμης ερήμου της δυτικής Αυστραλίας, ήρθαν σε επαφή με τους λευκούς πολύ αργότερα, με αποτέλεσμα να μην εξολοθρευτούν και να υπάρχουν μέχρι και σήμερα σε σημαντικούς αριθμούς. Η εξαφάνιση των υπολοίπων ιθαγενών τύπων της Αυστραλίας, έχει οδηγήσει τον απλό κόσμο να έχει ταυτίσει τους ιθαγενείς της Αυστραλίας με τους West Australid, οι οποίοι ωστόσο παλαιότερα αποτελούσαν μόνο ένα πολύ μικρό κομμάτι των ντόπιων. Συνεπώς, σήμερα o τυπικός Αβορίγινας είναι ένας West Australid. Μπορείτε να δείτε και τις μορφές των φυλετικών τύπων της Αυστραλίας.

Το συμπέρασμα είναι ότι οι ιθαγενείς της Αυστραλίας παρουσίαζαν σημαντική ποικιλομορφία, πριν την έλευση των λευκών. Ήρθαν στο νησί σε τρία κύματα, με το κάθε νεότερο φυλετικό στοιχείο να απωθεί το προηγούμενο. Όταν ήρθαν οι λευκοί, εκτόπισαν και αυτοί με τη σειρά τους τους περισσότερους ιθαγενείς, πλην του τύπου West Australid της δυσπρόσιτης δυτικής ερήμου, ο οποίος διατηρήθηκε σε σημαντικούς αριθμούς και υπάρχει μέχρι και σήμερα, αποτελώντας τον τυπικό Αβορίγινα.