Περί του Διναρικού τύπου

Μια αξιολογότατη μελέτη σχετικά με τον Διναρικό τύπο πραγματοποίησε ο Σλοβένος ανθρωπολόγος Božo Škerlj με τίτλο "Kako naj razumemo dinarsko raso?", που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Geografski vestnik. Ο Škerlj αρχικά γράφει για την ιστορία της μελέτης του Διναρικού φυλετικού τύπου και για κάποια θεωρητικά ζητήματα σχετικά την καταγωγή του. Περιγράφει τα σωματικά και ψυχικά του γνωρίσματα, σύμφωνα με τις μελέτες πολυάριθμων ανθρωπολόγων, καθώς και την γεωγραφική του εξάπλωση. Η μελέτη είναι ενδελεχής, από έναν ανθρωπολόγο που ασχολήθηκε σε όλη του την καριέρα με την ανθρωπολογία των Βαλκανίων, διαθέτοντας λεπτομερή γνώση της φυλετικής τυπολογίας.

Οι ανθρώπινες φυλές χωρίζονται σε γενικότερους κλάδους, όπως λευκοί, νέγροι, μογγόλοι, αλλά και εντός κάθε φυλετικού κλάδου υπάρχουν υποκατηγοριοποιήσεις. Ο Διναρικός φυλετικός τύπος εντάσσεται στον φυλετικό κλάδο των λευκών. Οι πρώτοι ανθρωπολόγοι αγνοούσαν την ύπαρξη αυτού του τύπου, θεωρώντας όλους του βραχυκέφαλους της Ευρώπης ως Αλπικούς. Ο Deniker ήταν εκείνος που εισήγαγε τον Διναρικό τύπο (Dinaric ή Adriatic ή Illyrian) στην Ευρωπαϊκή τυπολογία, περιγράφοντας...
τα σωματικά του γνωρίσματα και εντοπίζοντας τον γεωγραφικό του πυρήνα στα δυτικά Βαλκάνια. Έκτοτε, έχει ενσωματωθεί στην τυπολογία της Ευρώπης από τους σημαντικότερους ανθρωπολόγους.

Ως προς τα σωματικά γνωρίσματα, οι Διναρικοί περιγράφονται ως ψηλοί, βραχυκέφαλοι και με σκούρα μαλλιά. Επιπλέον γνωρίσματα είναι ισχυρό πηγούνι και μαλλιά κυματιστά ή σπανιότερα ίσια. Μετρήσεις δείχνουν ότι υπάρχει σημαντικό ποσοστό ανοιχτών ή ενδιάμεσων ματιών. Σε συγκεκριμένες περιοχές υπάρχει συγκέντρωση Διναρικών με ανοιχτό χρώμα μαλλιών, κάτι που σημαίνει ότι υπάρχει μια μειοψηφία ξανθών Διναρικών.

Το κεφάλι είναι κοντό, ψηλό και πλατύ, εμφανίζοντας μεγάλο μέτωπο. Ο κεφαλικός δείκτης σε έντονα Διναρικές περιοχές των Βαλκανίων υπερβαίνει το 85, υποδεικνύοντας ότι υπάρχουν σημαντικά ποσοστά υπερβραχυκεφαλίας και ειδικότερα πλατυϊνίας. Σε περιοχές με μίξεις Αλπικών-Διναρικών ο μέσος κεφαλικός βρίσκεται στο διάστημα 82-85. Ο Günther δίνει έναν τυπικό κεφαλικό δείκτη 84-86 για τους Διναρικούς. Η υψικρανία είναι τυπικό γνώρισμα των Διναρικών, σύμφωνα με τις μετρήσεις των περισσότερων ανθρωπολόγων.

Οι Διναρικοί είναι συνήθως λεπτοπρόσωποι. Ο Fischer βρίσκει ότι έχουν μακρύ πρόσωπο, με μέτριο πλάτος, με τον Günther να επισημαίνει ότι οι Νορδικοί έχουν πιο στενό πρόσωπο. Μετρήσεις δείχνουν ότι οι περισσότεροι Διναρικοί είναι λεπτοπρόσωποι, όμως υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό μεσοπρόσωπων, λόγω κυρίως του σημαντικού εύρους που λαμβάνει αρκετές φορές το πρόσωπο, παρά το μάκρος του.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα των Διναρικών είναι η μύτη τους. Λεπτόρρινη, μακριά και κυρτή τις περισσότερες φορές. Ο ρινικός δείκτης είναι κάτω από 65 σχεδόν πάντα, που δείχνει καθαρή λεπτορρινία. Το έντονο και σχετικά μακρύ πηγούνι είναι ένας από τους παράγοντες που αυξάνουν το μήκος του προσώπου. Το ανάστημά τους ταξινομείται ως υψηλό, έχουν μακριά άκρα και είναι εξωμορφικοί.

Στη συνέχεια, ο Škerlj προχωρά στη μελέτη των ψυχικών γνωρισμάτων. Fischer και Günther συμφωνούν ότι οι Διναρικοί ότι έχουν έφεση στη μουσική. Κατά τον Fischer έχουν τάση να είναι απρόσεκτοι, μη προνοητικοί, με ισχυρή ιδιοσυγκρασία και αρκετή νοημοσύνη, αλλά τους λείπει η οργανωτικότητα. Κατά τον Günther το βλέμμα τους δείχνει δύναμη και αυτοπεποίθηση, γεγονός που προφανώς δεν προκύπτει από τη μορφή του βλέμματος, αλλά από τη σύνδεση που κάνουμε όλοι ασυνείδητα στο μυαλό μας μεταξύ αυτής της μορφής και συγκεκριμένου χαρακτήρα. Τους αναγνωρίζει τραχύτητα και ευθύτητα, όπως επίσης ηρωισμό και σκληρότητα.

Ο Διναρικός τύπος παρουσιάζει αρκετή εξάπλωση στην Ευρώπη. Γεωγραφικός πυρήνας του είναι τα Βαλκάνια, όμως έχει διαδοθεί γενικότερα στην κεντρική Ευρώπη, όπως σε νότια Γερμανία, Ιταλία, Ουγγαρία, Τσεχία, Ρουμανία, Ουκρανία κτλ. ενώ ίχνη του εντοπίζονται ακόμη και στη βόρεια, δυτική και ανατολική Ευρώπη.

Στη συνέχεια, ο Škerlj αναφέρει τις εικασίες που έχουν γίνει για την εξελικτική καταγωγή του Διναρικού τύπου. Το ζήτημα είναι δύσκολο, γιατί δεν έχει εξηγηθεί ο τρόπος αλλά και ο τόπος όπου προέκυψε η βραχυκεφαλοποίησή του. Κάποιοι θεώρησαν ότι κατάγονται από την Ασία, με συγγενικό τύπο τον Αρμενοειδή, πριν εισέλθουν προϊστορικά στην Ευρώπη, ενώ άλλοι θεώρησαν ότι η καταγωγή των Διναρικών είναι γηγενής Ευρωπαϊκή, με τις εξελικτικές διαδικασίες να συνέβησαν προϊστορικά γύρω από την περιοχή που τους βρίσκουμε μέχρι και σήμερα, με πιθανότερο πρόγονο τον Κρομανοειδή. Στα ιστορικά χρόνια, ο Škerlj συνδέει τους Διναρικούς των Βαλκανίων με τους Ιλλυριούς, οι οποίοι παρά την κατάκτηση από τους Ρωμαίους και τις μεταγενέστερες σλαβικές εισβολές, διατήρησαν τον Διναρικό χαρακτήρα τους.

Το συμπέρασμα είναι ότι ο Διναρικός τύπος αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής φυλετικής τυπολογίας, παρουσιάζοντας διακριτά σωματικά και ψυχικά γνωρίσματα. Το ζήτημα της απώτερης καταγωγής του δεν έχει λυθεί ακόμα. Να σημειώσουμε ότι ο Διναρικός τύπος είναι διαδεδομένος στην Ελλάδα, κάτι που σημαίνει ότι μπορούμε εξ ιδίας πείρας να αναγνωρίσουμε τα σωματικά και ψυχικά του γνωρίσματα.