Οι ιθαγενείς σε Αργεντινή και Χιλή

Όταν έφτασαν οι πρώτοι Ισπανοί εξερευνητές στο νότιο άκρο της Νοτίου Αμερικής, εντυπωσιάστηκαν με το ανάστημα των ιθαγενών που παρουσιάστηκαν μπροστά τους. Αργότερα, διαπίστωσαν ότι στην περιοχή κατοικεί και ένα έθνος σε πρωτόγονη κατάσταση, σχεδόν ημιαγρία. Σε αρκετά μεταγενέστερο στάδιο, οι ανθρωπολόγοι που μελέτησαν την περιοχή, προσπάθησαν να διακρίνουν τους ανθρωπολογικούς τύπους των ιθαγενών που κατοικούν εκεί, καθώς και τα γνωρίσματά τους. Μία σημαντική μελέτη επί του θέματος είναι αυτή του Carlos Henckel με τίτλο "The anthropometry of the Indians of Chile", που δημοσιεύτηκε στο Handbook of South American Indians, Vol.6. Μπορεί να αναφέρεται στους ιθαγενείς της Χιλής, αλλά οι τύποι επεκτείνονται...
και γενικότερα στους κατοίκους της Παταγονίας, στην οποία ανήκει και η γειτονική Αργεντινή.

Παρά τη μίξη με τους λευκούς, υπάρχουν ακόμα ιθαγενείς σε καθαρή μορφή στην περιοχή. Θα εστιάσουμε σε δύο αντιπροσωπευτικές και ανθρωπολογικά διακριτές εθνοτικές ομάδες, τους Ona και τους Alacaluf.

Οι Ona έχουν υψηλό ανάστημα, μεσοκεφαλία με όρια που εκτείνονται ελφρά προς δολιχοκεφαλία και βραχυκεφαλία, πρόσωπο οβάλ μακρύ με έντονα ζυγωματικά που ρίχνουν σημαντικά τον προσωπικό δείκτη, σχεδόν λεπτόρρινη μύτη παρά το εύρος της, περιοχή ματιών μογγολική με μικρή σχισμή ματιών. Ο χρωματισμός ματιών και μαλλιών είναι πολύ σκούρος, ενώ το χρώμα του δέρματος είναι καφέ-κιτρινωπό αλλά σχετικά ανοιχτό προσεγγίζοντας αυτό των νοτιοευρωπαίων. Ισχυρό σαγώνι, ισχυρή σωματοδομή, ελάχιστη τριχοφυΐα σώματος και ίσια, χοντρή τρίχα στα μαλλιά συμπληρώνει την εικόνα τους. Η περιγραφή αντιστοιχεί στον φυλετικό τύπο Pampid (ή Patagonid), ο οποίος είναι ο πολυπληθέστερος σε Αργεντινή και Χιλή. Το αρκετά ανοιχτό χρώμα δέρματος δημιουργεί την εντύπωση ότι σχετίζονται με Ευρωπαίους, ενώ στις μίξεις με λευκούς π.χ. στην Αργεντινή, κάποιες φορές υπάρχει δυσκολία να διακρίνουμε αν το άτομο έχει καταγωγή από ιθαγενείς.

Οι Alacaluf αποτελούν μια χαρακτηριστική εθνοτική ομάδα από εκείνες που οι πρώτοι εξερευνητές και οι μετέπειτα ταξιδιώτες, όπως ο Δαρβίνος, βρήκαν ως πρωτόγονες. Από σκοπιάς φυσικής ανθρωπολογίας, έχουν χαμηλό μέσο ανάστημα, μεσο-δολιχοκεφαλία, με σχετικά στρογγυλό πρόσωπο και πηγούνι, με ζυγωματικά όχι πολύ έντονα, μύτη μεσόρρινη και χωρίς καθαρό μογγολικό βλέμμα. Επίσης έχουν ευρεία ενδομορφική σωματοδομή με κοντά πόδια. Το χρώμα του δέρματος είναι ανοιχτό καστανό, τα μαλλιά έχουν χοντρή, ίσια σκούρα τρίχα και η τριχοφυΐα του σώματος είναι ελάχιστη. Αντιστοιχούν στον τύπο Fuegid, ο οποίος αριθμεί ελάχιστα άτομα σε καθαρή μορφή και λίγο περισσότερα σε μίξη.

Συμπερασματικά, στην Παταγονία, δηλαδή στο μεγαλύτερο μέρος της Χιλής και της Αργεντινής, οι ιθαγενείς ανήκουν κυρίως σε δύο φυλετικούς τύπους, τον Pampid και τον Fuegid, με τον πρώτο να κυριαρχεί. Το δέρμα των Pampid πλησιάζει στο λευκό, δίνοντας την εντύπωση ότι σε μίξη έχουμε να κάνουμε με καθαρό λευκό. Ελάχιστοι Amazonid και Lagid εντοπίζονται στη βόρεια Αργεντινή.

Ακολουθούν φωτογραφίες των δύο κύριων τύπων.

Pampid

Fuegid