Τετάρτη 9 Δεκεμβρίου 2015

Οι ηγετικές ικανότητες στην φιλοσοφία του Σωκράτη

Μία από τις σπουδαιότερες μορφές της αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας, ο Σωκράτης, καταπιάστηκε συστηματικά με την μελέτη της ανθρώπινης φύσης. Η σκέψη του έχει σωθεί αναλυτικά στα έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Θα εξετάσουμε τις απόψεις του διάσημου φιλοσόφου ως προς το ζήτημα της ηγεσίας. Τι μας λέει η Σωκρατική σκέψη για τις ηγετικές ικανότητες; Τι χρειάζεται για να γίνεις ηγέτης;

Ο Ξενοφών, μαθητής του Σωκράτη, μας μεταφέρει τις απόψεις του δασκάλου του περί ηγετικών ικανοτήτων στον Οικονομικό, 21.11-12:...


"Αλλά δεν πηγαίνω τόσο μακριά όσο να πω ότι αυτό μπορεί να μαθευτεί απλά βλεποντας ή ακούοντας. Αντιθέτως, για να αποκτήσει κανείς τέτοιες ικανότητες χρειάζεται εξάσκηση και ευγενή φύση. Πάνω από όλα πρέπει να είναι ιδιοφυΐα. Γιατί θεωρώ ότι αυτό το δώρο δεν είναι ανθρώπινο, αλλά θεϊκό - αυτή η δύναμη να επιβάλλεις υπακοή: είναι σαφώς ένα δώρο από τους θεούς στους θιασώτες της σύνεσης."

Ο Σωκράτης λοιπόν θεωρεί ότι οι κανείς δεν μπορεί να αποκτήσει ηγετικές ικανότητες μόνο μέσω της μάθησης. Χρειάζεται συνδυασμός κατάλληλων κληρονομημένων ψυχικών γνωρισμάτων και εξάσκησης. Όμως το σημαντικότερο εκ των δύο είναι η ευγενής φύση, που όντας κάτι το ανεξήγητο, αποδίδεται σε δώρο από τους θεούς. Μόνο σε ένα πρώτο στάδιο έχει καταφέρει η φυλετική ανθρωπολογία να αποδώσει κάποια ψυχικά γνωρίσματα στον κάθε φυλετικό τύπο. Η βαθύτερη φύση του ζητήματος είναι ακόμη άγνωστη.

Το συμπέρασμα είναι ότι η ικανότητα για ηγεσία προϋποθέτει συγκεκριμένα κληρονομικά γνωρίσματα του χαρακτήρα. Ο Σωκράτης συνεχώς έκανε λόγο περί της σημασίας της ευγενούς φύσης, η οποία αν συνδυαστεί με τις κατάλληλες αριστοκρατικές αρχές, μπορεί να μεγάλες φυσιογνωμίες. Οι δύο κύριοι εκπρόσωποι αυτού του αριστοκρατικού και ολοκληρωμένου τύπου ανθρώπου που δημιούργησε ο Σωκράτης ήταν οι μαθητές του Κριτίας και Αλκιβιάδης.

Σύμφωνα με τις αντιδημοκρατικές απόψεις του Σωκράτη, οι άνθρωποι δεν είναι όλοι ίσοι. Ο Σωκράτης έδινε μεγάλη βαρύτητα στην ευγενή φύση για να μπορέσει κάποιος να κατακτήσει την αρετή. Αυτήν την αριστοκρατική νοοτροπία την είχε περάσει στους μαθητές του, δημιουργώντας ρεύμα υπέρ των ιδεών του. Ο Διογένης Λαέρτιος, II,121-122 σώζει τους τίτλους βιβλίων που έγραψαν δυο μαθητές του Σωκράτη, ο Κρίτων και ο Σίμων, "Ὅτι οὐκ ἐκ τοῦ μαθεῖν οἱ ἀγαθοί" και "Περὶ ἀρετῆς ὅτι οὐ διδακτόν", αντίστοιχα. Η διδασκαλία του Σωκράτη είχε ως κεντρικό της θέμα ότι η αρετή δεν διδάσκεται, αλλά απαιτούνται συγκεκριμένα κληρονομικά χαρίσματα για να γίνει κάποιος ενάρετος, η εκπαίδευση δεν αρκεί. Η έμφαση που δόθηκε από τον Σωκράτη σε αυτόν τον τομέα ήταν τέτοια, που οι μαθητές του έγραψαν ολόκληρα βιβλία αποκλειστικά για αυτό το θέμα. Δυστυχώς δεν μας σώθηκε το περιεχόμενό τους, αν και μπορούμε να φανταστούμε ότι θα υπερασπίζονταν τις πασίγνωστες από άλλα έργα αριστοκρατικές ιδέες του Σωκράτη.

Οι απόψεις του Σωκράτη ήταν αντιδημοκρατικές, εναντίον της ισότητας και υπέρ της κληρονομικότητας. Η αντίληψή του περί των ηγετικών ικανοτήτων εντάσσονται στο πλαίσιο της αριστοκρατικής του ιδεολογίας. Η ικανότητα για ηγεσία απαιτεί ευγενή κληρονομικά χαρίσματα. Η εκπαίδευση βοηθά, αλλά δεν αρκεί από μόνη της. Την βαθύτερη αξία έχει η κληρονομικότητα.

4 σχόλια:

  1. Η αριστοκρατικη καταγωγη/ευγενης φυση ταυτιζεται με την τυχαια κληρονομικοτητα; Ο μεγιστος ηγετης, ο Αδολφος ο Μέγας, ειχε αριστοκρατικη καταγωγη;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Η κληρονομικότητα δεν είναι τυχαία, αλλά βασίζεται σε νόμους. Ένας βαθμός τυχαιότητας θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχει μόνο σε περιπτώσεις μίξεων, όπου ο απόγονος δεν είναι βέβαιο από ποιον γονιό θα πάρει ή ακόμα και από πιο προηγούμενη γενιά. Αλλά σε κάθε περίπτωση ο απόγονος θα έχει γνωρίσματα εντός γνωστών εκ των προτέρων πλαισίων.

      Ο Αδόλφος Χίτλερ ως Διναρικός με Νορδική επίδραση, για να γίνει σπουδαίος ηγέτης, συνδύασε τα κληρονομικά του χαρίσματα με την μόρφωση που απέκτησε από το διάβασμα αμέτρητων βιβλίων. Ο Έβολα τον είχε χαρακτηρίσει "πληβείο", βλέποντας τον λιτό βίο και τον τρόπο συμπεριφοράς του. Αντιθέτως, ο Ναπολέων, με τον πλούσιο και θαρραλέο βίο, θεωρήθηκε αυθόρμητα ευγενής από όλους τους Ευρωπαίους. Για όποιον κατανοεί τους φυλετικούς τύπους, θα διαπιστώσει ότι ο Χίτλερ είχε αυτήν την άγρια και λιτή συμπεριφορά λόγω έντονης Διναρικότητας.

      Αυτοί που βλέπουν βαθύτερα, διαπιστώνουν ότι η αίσθηση αριστοκρατικότητας προκύπτει από χαρακτηριστικά όπως δυναμισμός, κοινωνικότητα, πλούτος, γενναιοδωρία, θάρρος, χωρίς όμως εμμονές, φανατισμό και υπερβολική αγριότητα. Ο Χίτλερ είχε αρκετά από τα παραπάνω γνωρίσματα αλλά όχι όλα. Ήταν μεν θαρραλέος και δυναμικός, είχε όμως έντονο φανατισμό και αγριότητα, καθώς και λιτό βίο. Γι' αυτόν τον λόγο θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Χίτλερ είχε πολλά αριστοκρατικά γνωρίσματα, αλλά όχι όλα αυτά που αυθόρμητα οι περισσότεροι αναγνωρίζουν ως ευγενή.

      Διαγραφή
    2. Νομίζω πως για τον Ξέβολα ένα ρητό αρμόζει μόνον:Όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια! ''Η μόνη φιλοσοφία είναι η ιστορία'' Ναπολέων Βοναπάρτης. Η ιστορία λοιπόν είναι αυτή που έστεψε τον Αδόλφο Χίτλερ με τον κότινο της δόξας και του μεγαλείου. Τέλος! Λιτός βίος και αγριότητα , επομένως ήταν πληβείοι οι Σπαρτιάτες; Το μένος μου εμφανώς δεν στρέφετε εναντίον σου διαχειριστά αλλά εναντίον της δήθεν αριστοκρατικής φύσεως του Ξέβολα! Έλεος πια! Πάντως έχω να παρατηρήσω μέσω της ιστορικής ερεύνης ότι όλες οι μεγάλες προσωπικότητες ήταν Μεσογειακοί-Νορδικοί-Ατλαντοειδείς-Κρομανοειδείς με εμφανή Διναρικότητα. Τι λέτε γι'αυτό διαχειριστά;

      Διαγραφή
    3. Μπορεί κάποιος να γίνει ένδοξος χωρίς να θεωρείται από τους περισσότερους ως ευγενής. Αυτό μπορούμε να το δούμε και για πολλούς αγωνιστές και επαναστάτες στην ιστορία. Αναφερόμαστε στον τρόπο που ο απλός λαός αντιλαμβάνεται την αριστοκρατικότητα.

      Όσο για τις μεγάλες προσωπικότητες, αυτό είναι μια μεγάλη συζήτηση. Αν αναφερόμαστε ειδικά σε ηγέτες, που είναι το θέμα του άρθρου, τότε υπάρχει μια τάση να ανήκουν στους πέντε τύπους που αναφέρεις. Αλλά είναι υπερβολικό να λέμε ότι όλες οι ηγετικές φυσιογνωμίες ανήκουν στους συγκεκριμένους τύπους με οπωσδήποτε Διναρική επίδραση. Μια παρατήρηση είναι ότι οι Διναρικοί έχουν κάποια μειονεκτήματα, όπως έλλειψη οργανωτικότητας, έντονη έως αναίτια εριστικότητα και μικρή τάση για μάθηση, που συχνά αποτελούν εμπόδια για να γίνουν ηγέτες. Ωστόσο, σε μίξη με τους αναφερθέντες τύπους, τα γνωρίσματα αυτά αμβλύνονται και σε συνδυασμό με τα γνωρίσματα των άλλων τύπων, έχουν προκύψει ιστορικά φυσιογνωμίες με μεγάλες ηγετικές ικανότητες.

      Διαγραφή

Οι διαχειριστές του ιστολογίου δεν φέρουν καμία ευθύνη για τα σχόλια των αναγνωστών τους.