Η φυλετική σύνθεση της Βουλγαρίας

Μια αναλυτική φυλετική μελέτη του πληθυσμού της Βουλγαρίας βρίσκουμε στη δημοσίευση του Βούλγαρου ανθρωπολόγου R. Stoev με τίτλο "Anthropological Types in Bulgarian Population around 1940 – Regional and Local Level" που βρίσκουμε στο περιοδικό Acta morphologica et anthropologica. Εξετάστηκε ο πληθυσμός από όλες τις επαρχίες, με σκοπό να εντοπιστούν τα φυλετικά στοιχεία της χώρας και η γεωγραφική κατανομή τους. Το ζήτημα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον και μάλιστα η μελέτη εφαρμόζει αποκλειστικά την τυπολογική προσέγγιση, που είναι και το κύριο ζητούμενο στην φυλετική επιστήμη. Η μελέτη είναι πολύ πρόσφατη, γεγονός ιδιαίτερα ενθαρρυντικό, που ταυτόχρονα γεννά προβληματισμό για το πώς γίνεται στη γειτονική Βουλγαρία να γίνονται τυπολογικές φυλετικές μελέτες, ενώ στην Ελλάδα να βρισκόμαστε στο απόλυτο σκοτάδι.

Αρχικά, ο Stoev κάνει μια αναδρομή στις σημαντικότερες ανθρωπολογικές μελέτες που έχουν γίνει στη Βουλγαρία. Μελέτες έχουν υλοποιήσει οι Vatev, Popov, Πουλιανός και μια Βουλγαρική εθνική έρευνα. Ωστόσο, οι περισσότερες μελέτες...
εμφανίζουν γενικά αποτελέσματα για ολόκληρη την χώρα και όχι ειδικά ανά επαρχίες. Ο Stoev έλαβε τις αναλυτικές μετρήσεις του Popov, ώστε να εξετάσει την αναλυτική φυλετική σύνθεση της Βουλγαρίας ανά επαρχία. Το δείγμα αποτελούνταν από 5725 άνδρες από όλες τις επαρχίες της Βουλγαρίας. Τα άτομα ταξινομούνται φυλετικά βάσει του συνδυασμού ανθρωπολογικών χαρακτηριστικών που εμφανίζουν. Οι φυλετικοί τύποι της χώρας είναι έξι: Μεσογειακός, Κρομανοειδής (Pontean ή Atlanto-Mediterranean), Διναρικός, Αλπικός, Νορδικός (Atlanto-Baltic στο κείμενο) και Βαλτικός.

Η ταξινόμηση γίνεται αντικειμενικά βάσει ανθρωπολογικών μετρήσεων και παρατηρήσεων. Λαμβάνονται υπόψη το ανάστημα, ο κεφαλικός δείκτης (ΚΔ), ο προσωπικός δείκτης (ΠΔ) και ο γενικός χρωματισμός.

Μεσογειακός: χαμηλό ανάστημα, ΚΔ<81, ΠΔ>88, σκούρος χρωματισμός.
Κρομανοειδής: υψηλό ανάστημα, ΚΔ<81, ΠΔ>88, σκούρος ή ενδιάμεσος χρωματισμός.
Διναρικός: υψηλό ανάστημα, ΚΔ>81, ΠΔ>88, σκούρος χρωματισμός
Αλπικός: χαμηλό ανάστημα, ΚΔ>81, ΠΔ<88, σκούρος χρωματισμός
Νορδικός: υψηλό ανάστημα, ΚΔ<81, ΠΔ>88, ανοιχτός χρωματισμός
Βαλτικός: οποιοδήποτε ανάστημα, ΚΔ>81, ΠΔ<88, ανοιχτός χρωματισμός

Όσοι δεν εντάσσονται στους παραπάνω συνδυασμούς, κατατάσσονται ως μικτοί.

Τα ποσοστά τους στο σύνολο της χώρας είναι τα εξής:

Μεσογειακός: 6,19%
Κρομανοειδής: 33,82%
Διναρικός: 13,88%
Αλπικός: 2,75%
Νορδικός: 6,75%
Βαλτικός: 1,63%
Μικτοί: 35,00%

Το όριο για χαμηλό ή υψηλό ανάστημα εκείνη την εποχή ήταν το 1.70m, κάτι που εισάγει προβλήματα στην ταξινόμηση και είναι ο πιθανότερος λόγος για την υποεκτίμηση του ποσοστού των Αλπικών. Επίσης, στους Βαλτικούς ο χρωματισμός θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνει και τον ενδιάμεσο. Πιθανόν το ποσό των μικτών να αντιστοιχεί κυρίως σε Αλπικούς και Βαλτικούς.

Εδώ να κάνουμε μια επισήμανση για τον τύπο Pontid (Pontean στο κείμενο). Ο κανονικός τύπος Pontid αντιστοιχεί στον Κρομανοειδή, όπως στην παρούσα μελέτη του Stoev. Στο ιστολόγιο χρησιμοποιούμε τον τύπο Pontid ως North Pontid, που αντιστοιχεί τυπικά σε σλαβικούς πληθυσμούς. O κανονικός Pontid είναι στην πραγματικότητα Κρομανοειδής, οπότε δεν υπάρχει λόγος να προστίθεται ως επιπλέον τύπος. Μάλιστα, μερικοί όταν δεν θέλουν να ταξινομήσουν κάποιον ως Μεσογειακό, εισάγουν τον αυθαίρετο όρο Pontid. Από την άλλη, ο (North) Pontid, όπως τον χρησιμοποιούμε εδώ, είναι μια ειδική περίπτωση που εντοπίζεται σε νότια Ρωσία, Ουκρανία και όμορες χώρες και αξίζει φαινοτυπικά να επισημαίνεται λόγω ιδιομορφίας. Στη μελέτη του Stoev, ο Pontean ή Atlanto-Mediterranean είναι ο Κρομανοειδής.

Τα αποτελέσματα των ταξινομήσεων ανά επαρχία δίνονται υπό μορφή πίνακα αλλά και χάρτη, ώστε να φανεί η γεωγραφική κατανομή των φυλετικών στοιχείων. Με κεφαλαίο γράμμα παρουσιάζονται οι τύποι με ποσοστό άνω του 20% στην επαρχία και με μικρό γράμμα οι τύποι με ποσοστό 10-19,9%. Ο χάρτης είναι ο εξής:

Βλέπουμε ότι υπάρχει σημαντική ετερογένεια στη χώρα. Βραχυκέφαλοι Διναρικοί και Αλπικοί επικρατούν στα βόρεια και ειδικά στα βορειοδυτικά της χώρας, ενώ μεσο-δολιχοκέφαλοι Κρομανοειδείς και Μεσογειακοί επικρατούν στα νότια της χώρας και ειδικά στα νοτιοανατολικά, δηλαδή στην Ανατολική Ρωμυλία. Ωστόσο, υπάρχουν θύλακες βραχυκεφαλίας στα νότια προς την Ροδόπη και την Ανατολική Θράκη και θύλακες μεσο-δολιχοκεφαλίας στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας και στον Δούναβη.

Αν εξετάσουμε την φυλετική ιστορία της περιοχής, θα δούμε ότι τα αρχικά θρακικά φύλα, λόγω ιδιοσυγκρασίας και αρχαίων περιγραφών, αποτελούνταν κυρίως από Κρομανοειδείς πληθυσμούς. Η Ελληνική επιρροή με τις αρχαίες αποικίες στη νότια Θράκη και στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας και επί Βυζαντινής εποχής, επειδή η Θράκη βρίσκονταν κοντά στο κέντρο της Αυτοκρατορίας, εισήγαγε τον Μεσογειακό τύπο στην Ανατολική Ρωμυλία και στην παραλιακή ζώνη. Οι Διναρικοί επεκτάθηκαν ανά τους αιώνες και εισήλθαν από τα δυτικά, όπου βρίσκεται ο πυρήνας τους. Οι Αλπικοί υπήρχαν στην περιοχή και το ποσοστό τους σίγουρα υποεκτιμάται στη μελέτη. Οι Βαλτικοί εισήλθαν με τους σλάβους τον Μεσαίωνα και επίσης υποεκτιμώνται, όσοι κατοικούν στα Βαλκάνια γνωρίζουν την εμφανή Βαλτικότητα των Βουλγάρων. Αν υπάρχουν κάποιοι λίγοι μογγόλοι, αποτελούν τους απογόνους των πραγματικών μογγόλων Βουλγάρων που έδωσαν το εθνωνύμιο στους γείτονες, παρότι ο γενικός πληθυσμός έχει ελάχιστα μογγολικά στοιχεία και αποτελείται κυρίως από Βαλκανικούς φαινοτύπους.

Το συμπέρασμα είναι ότι στη Βουλγαρία υπάρχει αρκετή ετερογένεια στον πληθυσμό. Το βόρειο κομμάτι της χώρας είναι κυρίως Διναρικό και Αλπικό, ενώ το νότιο κυρίως Κρομανοειδές και Μεσογειακό. Η φυλετική σύνθεση και η κατανομή των φυλετικών τύπων μπορεί να ερμηνευθεί βάσει της ιστορικής διαδρομής της χώρας. Τα αποτελέσματα προσφέρουν σημαντική πληροφορία για την μελέτη της ανθρωπολογικής δομής, του πολιτισμού και της ιστορίας της χώρας. Μελέτες σαν και αυτή θα πρέπει να διεξάγονται σε κάθε πολιτισμένη χώρα του κόσμου.