Η φυλετική ταξινόμηση του ανθρώπινου είδους από τον Κάρολο Λινναίο

Ο Σουηδός φυσιοδίφης Κάρολος Λινναίος (Carl Linnaeus, 1707-1778) υπήρξε μία από τις σπουδαιότερες φυσιογνωμίες στον χώρο της βιολογίας. Βασική του συνεισφορά ήταν η ταξινόμηση ολόκληρου του φυτικού και ζωικού βασιλείου, με χρήση της διωνυμικής ονοματολογίας, την οποία παρουσίασε στο έργο του Systema Naturae. Με αυτόν τονο τρόπο συστηματοποίησε τη γνώση μας για τα έμβια όντα του πλανήτη, δίνοντας με τις γνώσεις της εποχής μια πλήρη εικόνα για την ποικιλομορφία της φύσης. Το ταξονομικό του σχήμα αποτελεί πλέον τη βάση της επιστήμης της βιολογίας. Στη δέκατη έκδοση του βιβλίου, ο Λινναίος εισήγαγε την ταξινόμηση του ζωικού βασιλείου. Ο άνθρωπος εντάχθηκε στα πρωτεύοντα και για πρώτη φορά εισάγεται η φυλετική ταξινόμηση στον άνθρωπο.

Αφορμή για το άρθρο στάθηκε μέρος δημοσίευσης με τίτλο "On the Anthropology of Linnaeus", που βρίσκουμε στα Memoirs read before the Anthropological Society of London. Ο άνθρωπος ονομάστηκε από τον Λινναίο με τη διωνυμική ονοματολογία ως Homo Sapiens, δηλαδή γένος Homo, είδος Sapiens. Διακρίνεται σε τέσσερις φυλές, συν μία που περιλαμβάνει ακραίες ή σπάνιες μορφές του. Οι τέσσερις φυλές σύμφωνα με την 10η έκδοση του Systema Naturae, είναι οι εξής:...

Americanus: κόκκινος, θυμώδης, ενάρετος· μαύρα, ίσια μαλλιά, με χοντρή τρίχα· πεισματάρης, ζηλιάρης, με πνεύμα ελευθερίας·ζωγραφίζει το σώμα του με κόκκινες γραμμές· κυβερνάται βάσει εθίμων.

Americanus: rufus, cholericus, rectus. Pilis: nigris, rectis, crassis. Naribus: Patulis. Facie: ephelitica. Mento: subimberbi. Pertinax, contentus, liber. Pingit: Se lineis daedaleis rubris. Regitur Consuetudine.

Europeanus: λευκός, δραστήριος, ρωμαλέος· με άφθονα, μακριά μαλλιά· μπλε μάτια· ευγενικός, οξύνους, εφευρετικός· φορά στενά ενδύματα· κυβερνάται βάσει νόμων.

Europeanus: albus, sanguineus, torosus. Pilis flavescentibus, prolixis. Oculis caeruleis. Levis, argutus, inventor. Tegitur Vestimentis arctis. Regitur Ritibus.

Asiaticus: κίτρινος, μελαγχολικός, άκαμπτος· μαύρα μαλλιά· σκούρα μάτια· αυστηρός, αγέρωχος, άπληστος· φορά χαλαρά ενδύματα· κυβερνάται βάσει απόψεων.

Asiaticus: luridus, melancholicus, rigidus. Pilis nigricantibus. Oculis fuscis. Severus, fastuosus, avarus. Tegitur Indumentis laxis. Regitur Opinionibus.

Afer or Africanus: μαύρος, φλεγματικός, χαλαρός· μαύρα, κατσαρά μαλλιά· απαλό δέρμα, πλατιά μύτη, φουσκωμένα χείλη· γυναίκες χωρίς αιδώ· οι μαστοί παράγουν άφθονο γάλα· πονηρός, οκνηρός, αμελής· καλύπτεται με λίπος· κυβερνάται βάσει ιδιοτροπίας.

Afer: niger, phlegmaticus, laxus. Pilis atris, contortuplicatis. Cute holosericea. Naso simo. Labiis tumidis. Feminis sinus pudoris. Mammae lactantes prolixae. Vafer, segnis, negligens. Ungit se pingui. Regitur Arbitrio.

Η πέμπτη κατηγορία Monstrosus περιλαμβάνει μυθολογικές ανθρώπινες μορφές, δηλαδή τις μορφές που εικάζεται ή θρυλείται ότι έχουν εντοπιστεί από εξερευνητές ή άλλους και δεν εντάσσονται στις παραπάνω.

Μα απλά λόγια, το σχήμα ταξινόμησης είναι: Αμερικανοί ιθαγενείς, λευκοί, μογγόλοι και νέγροι. Παρατηρούμε ότι οι περιγραφές του Λιναίου βρίσκονται ικανοποιητικά κοντά στην πραγματικότητα για μια πρώτη προσέγγιση του ζητήματος. Τα σωματικά γνωρίσματα των κύριων κλάδων της ανθρωπότητας που αναφέρονται επιγραμματικά, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Πέρα από την αναφορά στο χρώμα του δέρματος, στα μαλλιά, καθώς και σε άλλα μέρη του σώματος, βλέπουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος της περιγραφής εστιάζει στα ψυχικά γνωρίσματα. Και πάλι η περιγραφή είναι κοντά στην πραγματικότητα. Οι ιθαγενείς της Αμερικής είναι θυμώδεις, πεισματάρηδες, με πνεύμα ελευθερίας, δίνοντας βάση στα έθιμα. Οι λευκοί της Ευρώπης, αν και η περιγραφή αντιστοιχεί περισσότερο στους βορειοευρωπαίους, είναι δραστήριοι, έξυπνοι, εφευρετικοί και οργανώνονται σε κοινωνίες με περίπλοκες διαδικασίες και νόμους. Οι μογγόλοι είναι πράγματι μελαγχολικοί, αυστηροί και αγέρωχοι, με συντηρητικό χαρακτήρα. Ακόμα και ο τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας που αναφέρεται, υποδηλώνει ότι είναι εύστροφοι, δρώντας βάσει λογικής ή ιδεολογίας. Οι νέγροι είναι οκνηροί και αμελείς, δρώντας με καπρίτσιο, είναι δηλαδή ασταθείς και ενστικτώδεις. Αυτές οι παρατηρήσεις επιβεβαιώνονται από την πραγματικότητα, ειδικά στις μέρες μας, που τα σύγχρονα μέσα πληροφόρησης παρέχουν εικόνα από όλον τον πλανήτη και μπορούμε να δούμε πώς ζουν και συμπεριφέρονται άνθρωποι κάθε φυλής.

Τιμούμε τον Κάρολο Λινναίο για την συνεισφορά του στην επιστήμη της φυλετικής ανθρωπολογίας. Εισήγαγε για πρώτη φορά την φυλετική ταξινόμηση στον άνθρωπο, περιγράφοντας όχι μόνο τα σωματικά γνωρίσματα, αλλά και τα ψυχικά. Επισημαίνουμε ξανά ότι στην πρώτη μόλις απόπειρα επιστήμονα να ταξινομήσει το ανθρώπινο είδος, έγινε αναλυτική περιγραφή των ψυχικών φυλετικών γνωρισμάτων.

Η παρακαταθήκη του Κάρολου Λιναίου είναι διαχρονική. Εδραίωσε την φυλετική ταξινόμηση στον άνθρωπο, εντάσσοντάς την στον πυρήνα της βιολογικής επιστήμης. Όπως ταξινομήθηκαν τα υπόλοιπα έμβια όντα, σε γένη, είδη και ποικιλίες/φυλές, έτσι και το ανθρώπινο είδος ταξινομήθηκε ως είδος, με τις δικές του φυλετικές υποκατηγοριοποιήσεις. Ο Λινναίος άνοιξε τον δρόμο για την περαιτέρω μελέτη του ανθρώπινου είδους υπό το φυλετικό πρίσμα, ως προς τα σωματικά και ψυχικά γνωρίσματα. Ένας δρόμος μακρύς, που διαμορφώνει το πνεύμα, την αντίληψή και την κοσμοθεώρησή μας. Μένει να τον ακολουθήσουμε.