Πλάτων: Ο βιολογικά ανώτερος πρέπει να εξουσιάζει τον κατώτερο

Καλλικλής

"Αλλά πιστεύω ότι η ίδια η φύση αποκαλύπτει ότι είναι δίκαιο για τον καλύτερο άνδρα και πιο ικανό να έχει μεγαλύτερο μερίδιο από τον χειρότερο άνδρα και τον λιγότερο ικανό. Η φύση μας το δείχνει σε τόσες πολλές περιπτώσεις: ανάμεσα στα άλλα ζώα και ανάμεσα στις πόλεις και στις φυλές του ανθρώπου, μας δείχνει τι έχει αποφασιστεί να είναι το δίκαιο: ότι το ανώτερο πρέπει να εξουσιάζει το κατώτερο και να λαμβάνει μεγαλύτερο μερίδιο από εκείνο."

Πλάτων [Καλλικλής], Γοργίας, 483d

Στον Πλατωνικό διάλογο Γοργίας, ο φιλόσοφος Καλλικλής παρουσιάζει με τον πιο γαλφυρό τρόπο την αριστοκρατική θεώρηση της Πλατωνικής φιλοσοφίας. Με οδηγό τη φύση, βλέπουμε ότι ο καλύτερος και ο πιο ικανός θα πρέπει να έχει μεγαλύτερο μερίδιο, κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά, από τον χειρότερο και λιγότερο ικανό. Και μάλιστα αυτό είναι το δίκαιο. Κάτι τελείως αντίθετο με την σύγχρονη έννοια της ισότητας, που μάλιστα την έχουν ταυτίσει με τη δικαιοσύνη. Αντιθέτως, ο Πλάτων, αλλά και ο Αριστοτέλης...
λογίζουν ως δίκαιη την ανισοκατανομή, ανάλογα με την αξία του καθενός. Και βέβαια, ο ανώτερος είναι αυτός που θα πρέπει να εξουσιάζει τον κατώτερο. Η διατύπωση του Πλάτωνα, μαζί με τα παραδείγματα που εισάγει, υποδηλώνει ότι αυτή η ανωτερότητα προκύπτει εκ φύσεως. Μάλιστα, θέτει ως παράδειγμα τις φυλές του ανθρώπου, θεωρώντας τες διαφορετικές εκ φύσεως.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Καλλικλής αποθεώθηκε από τον Νίτσε, επειδή πρόβαλλε την ηθική της δύναμης, του φυσικού δικαίου και της ανισότητας μεταξύ των ανθρώπων και των φυλών. Ο Πλάτων, δια στόματος του Καλλικλή, θεωρεί ότι η ανισότητα είναι νόμος της φύσης, πράγμα που συνεπάγεται και ανισοκατανομή ρόλων στην κοινωνία. Συνέπεια της Πλατωνικής φιλοσοφίας είναι ότι οι ανώτεροι, με την ανωτερότητα να είναι κυρίως βιολογικά καθοριζόμενη, οφείλουν να εξουσιάζουν τους κατώτερους και αυτό αποτελεί δικαιοσύνη.