Οι φυλές της Ευρώπης

Ο Joseph Deniker υπήρξε μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες στην επιστήμη της φυσικής ανθρωπολογίας. Για πρώτη φορά ταυτοποίησε τους φυλετικούς τύπους της Ευρώπης, παρουσιάζοντας μια τυπολογία που σχεδόν χρησιμοποιείται αυτούσια μέχρι σήμερα. Ήταν αυτός που έλυσε τον γρίφο μιας έντονα μικτής ανθρωπολογικά εικόνας, αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την Ευρώπη.

Η σημασία της συνεισφοράς του σύντομα έγινε αντιληπτή και η Ανθρωπολογική Εταιρία της Βρετανίας τον τίμησε ορίζοντάς τον εισηγητή της ετήσιας διάλεξης Huxley Lecture, στην οποία ανέλυσε τις ανθρωπολογικές μελέτες του σχετικά με τους φυλετικούς τύπους της Ευρώπης. Η ομιλία του με τίτλο "Les Six Races Composant la Population Actuelle de l'Europe" δημοσιεύτηκε μετέπειτα στο περιοδικό Journal of the Royal Anthropological Institute.

Ο Deniker κάνει μια αναδρομή στις προσπάθειες των πρώτων επιστημόνων να εντοπίσουν τις φυλές της Ευρώπης. Οι ανθρωπολόγοι διαχώρισαν αρχικά τρεις φυλετικούς τύπους:...
τον ξανθό δολιχοκέφαλο (Νορδικό), τον καστανό βραχυκέφαλο (Αλπικό) και τον καστανό δολιχοκέφαλο (Μεσογειακό). Το σχήμα αυτό χρησιμοποίησε ο William Ripley στο διάσημο βιβλίο του. Ο Deniker επεξέτεινε το ταξονομικό σχήμα, εισάγοντας καινούριους φυλετικούς τύπους. Η νέα τυπολογία του ήταν η εξής: Νορδικός, Βαλτικός, Μεσογειακός, Αλπικός, Ατλαντο-Μεσογειακός (ΚΜ), Διναρικός. Δίνεται στον παρακάτω πίνακα.

Οι δύο ξανθοί τύποι, χωρίζονται σε ψηλούς δολιχοκέφαλους (Νορδικός-Nordique) και κοντούς βραχυκέφαλους (Βαλτικός-Orientale). Οι τέσσερις καστανοί τύποι χωρίζονται στους κοντούς δολιχοκέφαλους (Μεσογειακός-Ibéro-Insulaire), στους κοντούς βραχυκέφαλους (Αλπικός-Occidentale), στους ψηλούς μεσο-δολιχοκέφαλους (Ατλαντο-Μεσογειακός-Atlanto-Méditer.) και στους ψηλούς βραχυκέφαλους (Διναρικός-Adriatique). Επίσης, δίνεται μεταξύ άλλων ο υποτύπος Nord-Occident, που ταιριάζει με τον Ατλαντοειδή.

Ο Deniker διερευνά την κατανομή του κεφαλικού δείκτη, του μέσου αναστήματος και του χρώματος μαλλιών και ματιών στην Ευρώπη, λαμβάνοντας υπόψη ολόκληρη τη σχετική βιβλιογραφία. Περιγράφει τους φυλετικούς τύπους ως εξής:

Νορδικός: Υψηλό μέσο ανάστημα, μαλλιά ξανθά ίσια, κάποιες φορές κοκκινωπά ή κυματιστά. Μάτια ανοιχτά, συνήθως μπλε. Δολιχοκεφαλία, με πολύ λευκό δέρμα, μακρύ πρόσωπο και μύτη προεξέχουσα, ίσια. Κατοικεί στη Σκανδιναβία, στην ανατολική και βόρεια Βρετανία, πιθανότατα στην βορειοανατολική Ιρλανδία, στην Ολλανδία άνω του Ρήνου, στην βόρεια Γερμανία, στις παραθαλλάσιες περιοχές των Βαλτικών χωρών και στους Σουηδικής καταγωγής Φινλανδούς. Ο Deniker κάνει λόγο και για έναν υποτύπο sub-nordique, τον οποίο όμως όπως τον περιγράφει, δηλαδή μεσοκέφαλο, με καστανά ή ξανθά μαλλιά, μέσο προς υψηλό ανάστημα και γωνιώδες πρόσωπο, φωτογραφίζει τον (βόρειο) Κρομανοειδή τύπο. Ένας ακόμη υποτύπος nord-occidentale, ταιριάζει στον Ατλαντοειδή(-ΚΜ), με μεσο-δολιχοκεφαλία, καστανά μαλλιά, που εντοπίζεται στην δυτική Ιρλανδία, στην δυτική Βρετανία και στη βόρεια Γαλλία.

Βαλτικός: Μέτριο προς χαμηλό ανάστημα, ήπια βραχυκεφαλία, ξανθά ή ξανθίζοντα μαλλιά, με ίσια τρίχα. Πρόσωπο ευρύ, συνήθως με γωνίες, μύτη συχνά κοίλη, μάτια μπλε ή ενδιάμεσα. Κατοικεί κυρίως στη Ρωσία και στις σλαβικές ανατολικές χώρες της Ευρώπης. Ο Deniker κάνει λόγο για έναν υποτύπο vistulienne, που δύσκολα ταιριάζει με κάποιον γνωστό τύπο, πιθανόν κοντά στον Βαλτο-ΚΜ, που τον θεωρεί μεσοκέφαλο.

Μεσογειακός: Μέτριο προς χαμηλό ανάστημα, δολιχοκέφαλος, με καστανά μαλλιά συχνά σγουρά, δέρμα μια απόχρωση ελαφρά πιο σκούρα, σκούρα μάτια, μύτη ίσια. Κατοικεί σε περιοχές της Ιβηρίας, στη νησιωτική Μεσόγειο, στη νότια Γαλλία και στη νότια Ιταλία.

Αλπικός: Μέτριο προς χαμηλό ανάστημα, βραχυκέφαλος, με καστανά μαλλιά και μάτια καστανά ή ενδιάμεσα, πρόσωπο στρογγυλό, ευρεία σωματοδομή, μύτη πατημένη. Κατοικεί στην κεντρική Ευρώπη.

Ατλαντο-Μεσογειακός (ΚΜ): Μέτριο προς υψηλό ανάστημα, μεσο-δολιχοκέφαλος, με καστανά μαλλιά και μάτια. Ο Deniker θεωρεί ότι κατοικεί σε μέρη της Ιβηρίας και στα νότια Βαλκάνια.

Διναρικός: Υψηλό ανάστημα, βραχυκεφαλία, με καστανά μαλλιά, μύτη ίσια ή κυρτή, δέρμα ελαφρά πιο σκούρο. Κατοικεί στα δυτικά Βαλκάνια, αλλά εντοπίζεται ευρύτερα, π.χ. μέχρι την βόρεια Ιταλία, τη Γαλλία, την Τσεχία και την Ουκρανία. Εδώ θεωρεί και έναν υποτύπο sub-adriatique, ήπια βραχυκέφαλο, ο οποίος μάλλον είναι Αλπικό-Διναρικό ενδιάμεσο.


Η συμβολή του Deniker ήταν καίρια. Εισήγαγε τους φυλετικούς τύπους που χρησιμοποιούμε μέχρι σήμερα, έστω και με διαφορετικά ονόματα. Εφόσον αποκρυπτογραφήθηκε η φυλετική εικόνα της Ευρώπης, άνοιξαν νέοι ορίζοντες στην εκτίμηση της επίδρασης της φυλής στο ιστορικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι της Ευρώπης.