Η εξελικτική βάση της φυλετικής συνείδησης

Η συμπεριφορά του ανθρώπου βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο βιολογικό του υπόστρωμα, ως απότοκο της εξελικτικής του πορείας σε εποχές πολύ διαφορετικές από τη σύγχρονη. Ενδιαφέρουσα συνεισφορά επί του ζητήματος αποτελεί το άρθρο του D. Purves με τίτλο "Evolutionary basis of race consciousness", που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Mankind Quarterly. Ο συγγραφέας θέλει να δείξει ότι η φυλετική συνείδηση στον άνθρωπο είναι αποτέλεσμα μιας μακράς εξελικτικής διαδικασίας. Η μελέτη βασίζεται στην κεφαλαιώδη συνεισφορά του Sir Arthur Keith, που επέκτεινε το έργο του Δαρβίνου εισάγοντας την έννοια της ομαδικής επιλογής.

Η φυλετική συνείδηση και η απροθυμία μίξης με αλλόφυλους, έχουν τη ρίζα της στην ανθρώπινη προϊστορία, με αυτά τα συναισθήματα να επιτελούν βιολογική λειτουργία. Η αγάπη για την πατρίδα ή πιο γενικευμένα η θέληση για ταύτιση με τα συμφέροντα του συνόλου στο οποίο ανήκεις, δεν προκύπτουν τυχαία ή εκ των υστέρων, αλλά αποτελούν ενστικτώδη συναισθήματα ριζωμένα στην ανθρώπινη φύση. Λόγω της βιολογικής προέλευσης, αυτά τα συναισθήματα είναι ανεξάρτητα...
από τις τρέχουσες κοινωνικές συνθήκες και δεν μπορούν να εξαλειφθούν από οποιαδήποτε προσπάθεια αντιφυλετικής προπαγάνδας από το σχολείο.

Ο Δαρβίνος πίστευε ότι οι αρχάνθρωποι ζούσαν σε φυλές και ότι η διαδικασία της φυσικής επιλογής δρα σε ομάδες ανθρώπων και όχι σε άτομα. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα οι πρωτόγονοι άνθρωποι σε απομακρυσμένες περιοχές ζουν σε φυλές και ότι οι συγγενικοί προς τον άνθρωπο πίθηκοι ζουν επίσης σε φυλές, δηλαδή μικρές ομάδες με κοινή καταγωγή. Αυτές οι ιδέες ώθησαν τον Sir Arthur Keith να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η θεμελιώδης ανθρώπινη εξελικτική μονάδα είναι η φυλή. Οι αρχάνθρωποι ζούσαν σε μικρές ομάδες με κοινή καταγωγή, απομονωμένες από τις άλλες ομάδες, όχι γεωγραφικά, αλλά από την ίδια τη φύση του ανθρώπου. Η συνείδηση της ομάδας οδήγησε σε έναν διττό κώδικα συμπεριφοράς. Από τη μία υπήρχε η συμπάθεια προς τα μέλη της ομάδας και εχθρότητα ενάντια στα μέλη άλλων ομάδων. Η ηθική που όριζε το καλό και το κακό, είχε να κάνει με το κατά πόσο μια ενέργεια είναι καλή για την ομάδα, το υπόλοιπο είδος δεν ενδιέφερε κανένα. Για τους προϊστορικούς προγόνους μας, η επιθετικότητα προς τα μέλη της ομάδας ήταν αρνητική, επειδή έθετε σε κίνδυνο την επιβίωση της ομάδας, ενώ η επιθετικότητα ενάντια σε μέλη ξένων ομάδων βοηθούσε την επέκταση της δικής του φυλής.

Σύμφωνα με τον Keith, υπάρχουν δύο ψυχικοί παράγοντες που επηρεάζουν την εξελικτική πορεία του ανθρώπου. Ο πρώτος είναι η συνεργασία και η καλή συμπεριφορά προς τα μέλη της ομάδας και ο δεύτερος είναι ο ανταγωνισμός και η εχθρότητα προς τα μέλη των άλλων ομάδων. Η εξελικτική σημασία της διττής αυτής συμπεριφοράς δίνει ένα ξεκάθαρο πλεονέκτημα στην ομάδα που το έχει, καθώς ισχυροποιεί τους δεσμούς εντός της ομάδας και επιτρέπει την επιβολή και την επέκταση εις βάρος άλλων ομάδων. Αυτήν την συμπεριφορά την βλέπουμε ακόμη και σήμερα στις πρωτόγονες φυλές που έχουν απομείνει σε απομακρυσμένες περιοχές στον πλανήτη, που φτάνουν ακόμα και στην θανάτωση των ξένων, π.χ. ιεραπόστολοι, που τις πλησιάζουν.

Στη σύγχρονη εποχή, ο άνθρωπος έχει εγκαταλείψει τις μικρές ομάδες ως μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης, ωστόσο τα ένστικτα που σχετίζονται με την φυλετική συνείδηση παραμένουν σε βαθμό που μπορούμε να τα εντοπίσουμε. Για παράδειγμα, όλοι μας είμαστε καχύποπτοι με αγνώστους, ακόμα και αν δεν υπάρχει κανένας λόγος να τους υποψιαζόμαστε. Οι σύγχρονες μονάδες πολιτικής οργάνωσης είναι τα έθνη-κράτη ή πολυεθνικά κράτη, που αποτελούν πιο πολύπλοκες μορφές οργάνωσης. Τα ένστικτα της φυλετικής συνείδησης παραμένουν στο ακέραιο και δρουν πλέον στο εθνικό επίπεδο, που αποτελεί την ευρύτερη αναγνωρίσιμη ομάδα κοινής καταγωγής. Αποτελούν την κινητήριο δύναμη του εθνικισμού, που προσδίδει συνοχή στο κοινωνικό σύνολο.

Είναι εφικτό, αν και αρκετά δύσκολο, μια ομάδα να δεχτεί ένα μέλος μιας ξένης ομάδας, εφόσον αυτό δεν διαφέρει εμφανισιακά από τα μέλη της ομάδας. Μια εκρηκτική κατάσταση προκύπτει όταν μέλη εμφανώς διαφορετικών φυλών ζουν εντός της ίδιας κοινωνίας. Σε μια τέτοια κατάσταση, τα μέλη δεν μπορούν να διαμορφώσουν ομαδική συνείδηση, γιατί ένα τμήμα του συνόλου προκαλεί τα ενστικτώδη συναισθήματα εχθρότητας στους υπόλοιπους. Ο βαθύτερος βιολογικός λόγος που οδηγεί αυτήν την συμπεριφορά είναι ότι η μία ομάδα θέτει σε κίνδυνο την γενετική ακεραιότητα της άλλης ομάδας. Υπάρχουν άφθονες αποδείξεις ότι κάθε φορά που γίνεται προσπάθεια δημιουργίας μιας πολυφυλετικής κοινωνίας προκαλείται κοινωνική αστάθεια. Δημιουργείται μια άλυτη κατάσταση, η οποία διαιωνίζεται όσο παραμένει η φυλετική ανομοιογένεια.

Το συμπέρασμα είναι ότι από την εξελικτική πορεία του, ο άνθρωπος έχει αποκτήσει έναν διττό κώδικα συμπεριφοράς, ο οποίος πλέον βρίσκεται χαραγμένος στο βιολογικό του υπόστρωμα. Συνεργασία και φιλικότητα προς τα μέλη της ομάδας κοινής καταγωγής, ανταγωνισμό και εχθρότητα προς τα μέλη των ξένων ομάδων. Αυτή η ενστικτώδης συμπεριφορά, αποτελεί την βάση της φυλετικής και εθνικής συνείδησης σήμερα στον άνθρωπο, διαμορφώνοντας κάθε πτυχή της κοινωνίας.