Τα ανθρωπολογικά γνωρίσματα των Ιταλών

Η πρώτη μαζική ανθρωπολογική μελέτη στον κόσμο διεξήχθη στην Ιταλία από τον στρατιωτικό ιατρό και ανθρωπολόγο Ridolfo Livi. Την μελέτη ζήτησε το Υπουργείο Πολέμου. Το δείγμα αποτελούνταν από 299.355 στρατιώτες, αριθμός τεράστιος που αντιστοιχούσε περίπου στο 1% του πληθυσμού. Ο στρατός αποτελεί άριστο υλικό για ανθρωπομετρία, λόγω του αντιπροσωπευτικού και μεγάλου δείγματος, που μάλιστα έχει καταγωγή από όλες τις περιοχές της εκάστοτε χώρας.

Στοιχεία από τα αποτελέσματα της μελέτης παρουσίασε ο Livi στο περιοδικό Atti della Società romana di antropologia, σε άρθρο με τίτλο "Saggio di antropometria militare". Στην πραγματικότητα η δημοσίευση αυτή αποτελεί προπομπό του βιβλίου του Antropometria Militare που άφησε εποχή και αποτελεί την πληρέστερη ανθρωπολογική μελέτη της Ιταλίας μέχρι και σήμερα. Για το βιβλίο του Livi υπάρχουν πολλές παρουσιάσεις σε Γαλλικά [1], [2], Αμερικανικά περιοδικά [3] και Γερμανικά [1] για διάφορες εκδόσεις του έργου.

Ως προς το ανάστημα, το δείγμα ταξινομείται σε τέσσερις κατηγορίες που αντιστοιχούν...

Η αριστοκρατική-φυλετική σκέψη του Richard Wagner

"Η προσπάθεια δικαιολόγησης μιας λανθασμένης κατοχής αγαθών πάντα ξεκινά την στιγμή που το άμεσο φυλετικό ή προσωπικό δικαίωμα έχει εξαφανιστεί, λόγω αλλοίωσης του αίματος. Στην αρχή ο άνθρωπος αντλούσε κάθε ιδιοκτησία ή διασκέδαση από τον εαυτό του, τις ανάγκες του και την θέλησή του για διασκέδαση: η δύναμή του ήταν το δίκαιό του και όσο η δύναμη αυτή περνούσε στους απογόνους του, έτσι και το δικαίωμα παρέμενε επίσης, λογικότατα, στους απογόνους - η φυλή έπαιρνε την θέση του ατόμου· αλλά στην φυλετική θεώρηση, ήταν πάντοτε ο άνθρωπος που είχε σημασία, θέτοντας τα υλικά πράγματα στο παρασκήνιο. Το ακριβώς αντίθετο έρχεται στο τέλος, όταν το δικαίωμα απονέμεται από τα υλικά πράγματα στον άνθρωπο: σύμφωνα με αυτό, ο άνθρωπος από μόνος του δεν έχει κανένα δικαίωμα, ούτε καν στην ύπαρξη, αλλά το αποκτά μόνο διαμέσου του τι κατέχει, δηλαδή μέσω των υλικών πραγμάτων."

Richard Wagner, Prose Works, Vol. 8

Ο Wagner είναι γνωστός στους περισσότερους ως συνθέτης, δραματουργός και γενικότερα ως άνθρωπος της τέχνης. Όμως ο Wagner ήταν πολύ περισσότερο από αυτά. Υπήρξε μια πολυσχιδής φυσιογνωμία, με εξαιρετική μόρφωση, έντονη κοινωνική δράση, αφήνοντας πίσω του ογκώδες συγγραφικό έργο.

Το απόσπασμα δείχνει την βαθύτητα της σκέψης του Wagner. Μελετώντας την ιστορία,...

Το χρώμα μαλλιών, ματιών και δέρματος στη Σερβία

Τον χρωματισμό των Σέρβων μελέτησε ο πρίγκηπας N.W. Wiazemsky, της γνωστής οικογενείας αριστοκρατών της Τσαρικής Ρωσίας. Η μελέτη του δημοσιεύτηκε στο περιοδικό L'Anthropologie με τίτλο "La coloration des cheveux, des yeux et de la peau chez les Serbes de la Serbie". Οι Σέρβοι συγκρίνονται με τους Ρώσους και τους Βουλγάρους.

O Wiazemsky αρχικά παρατηρεί ότι από τα εθνικά εμφανισιακά χαρακτηριστικά, το πρώτο πράγμα που τραβά την προσοχή είναι το χρώμα των μαλλιών, των ματιών και του δέρματος.

Το ποσοστό των σκούρων μαλλιών κυμαίνεται σε όλη την επικράτεια...

Χάρτης σύγχρονης κατανομής των κύριων φυλετικών ομάδων στον πλανήτη - Coon

Ο χάρτης παρουσιάζει την σημερινή κατανομή των κυρίων φυλετικών ομάδων της ανθρωπότητας. Παρουσιάστηκε στο βιβλίο του Carleton Coon, The living races of man. Γίνεται η απόπειρα να προσδιοριστεί η κατανομή και στον Νέο Κόσμο, μετά δηλαδή την εξάπλωση των λευκών.

Ο Coon παρουσιάζει υπερβολική την κατανομή των λευκών...

Η ανθρωπολογία της Κίνας

H αναλυτικότερη μελέτη για την ανθρωπολογία της Κίνας είναι αυτή του Κινέζου λέκτορα ανθρωπολογίας Chi Li, που εκδόθηκε υπό μορφή βιβλίου από το Harvard University με τίτλο "The formation of Chinese people. An anthropological inquiry". Ο συγγραφέας μελετά την καταγωγή του Κινεζικού λαού, κάνοντας χρήση της φυσικής ανθρωπολογίας, των ιστορικών πηγών και της αρχαιολογίας.

Ο Chi Li αρχικά σημειώνει την αντίληψη των δυτικών περί ομοιογένειας του Κινεζικού πληθυσμού, όμως τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Υπάρχουν αρκετές ανθρωπολογικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των Κινέζων, κάτι που υποδηλώνει και η πλούσια ιστορία της περιοχής. Η περιοχή που μελετάται είναι εκεί που κατοικούν οι κυρίως εθνικά Κινέζοι, χωρίς να περιλαμβάνεται η περιοχή των Ουιγούρων,...

Η κληρονομικότητα του σωματότυπου

O διάσημος Αμερικανός βιολόγος Charles Davenport θέλησε να εξετάσει το κατά πόσον οι ανθρώπινες διαφορές στην σωματοδομή εξαρτώνται από παράγοντες όπως διατροφή, δραστηριότητα, κτλ ή αν έχουν γενετική-κληρονομική βάση. Η μελέτη του εκδόθηκε με τίτλο "Body-built and its inheritance" από το Carnegie Institution of Washington και συγκεκριμένα από το Τμήμα Γενετικής όπου ο Davenport ήταν Διευθυντής. Ο μεγαλύτερος όγκος των δεδομένων για την μελέτη αντλήθηκε από τα οικογενειακά αρχεία του Eugenics Record Office.

Ο συγγραφέας παρατηρεί ότι αν μετρήσουμε το βάρος εκατό ανθρώπων με το ίδιο ανάστημα, θα διαπιστώσουμε μεγάλες διαφορές. Μάλιστα, οι διαφορές θα εντοπίζονται και στην σωματοδομή. Ο απλός κόσμος εφαρμόζει μια ευρύτατη ορολογία για να χαρακτηρίσει...

Ronald Fisher: σωματικά και ψυχικά φυλετικά γνωρίσματα πάνε μαζί

"Θεωρώ προφανές ότι οι διαφορές στα γονίδια που επηρεάζουν την ανάπτυξη των σωματικών γνωρισμάτων ενός οργανισμού αντίστοιχα θα επηρεάζουν τις εκ γενετής προδιαθέσεις και ικανότητες του μυαλού. Στην πραγματικότητα, θα έπρεπε να το θέσω ως εξής: 'Η διαθέσιμη επιστημονική γνώση μας παρέχει μια στέρεη βάση για να πιστεύουμε ότι οι φυλές διαφέρουν ως προς την εγγενή τους ικανότητα για πνευματική και συναισθηματική ανάπτυξη', καθώς διαφέρουν αναμφίβολα σε έναν πολύ μεγάλο αριθμό τέτοιων γονιδίων."

Ronald Fisher, The correlation between relatives on the supposition of Mendelian inheritance

Ο Ronald Fisher ήταν Βρετανός στατιστικολόγος και βιολόγος. Έκανε σημαντικές συνεισφορές τόσο στην στατιστική επιστήμη, όσο και στην εξελικτική βιολογία. Έγινε καθηγητής Ευγονικής στο UCL και αργότερα αντιτάχθηκε...

Η αλληλεπίδραση φυλής και γλώσσας

Πολλοί άνθρωποι συγχέουν την γλώσσα με την φυλή, κάτι που υποδηλώνει ότι οι δυο παράγοντες στο μυαλό του απλού ανθρώπου κατά κάποιον τρόπο συνδέονται. Από την άλλη, εύκολα διαπιστώνεται ότι συχνά δύο τελείως διαφορετικοί φυλετικά πληθυσμοί μπορεί να μιλούν την ίδια γλώσσα. Ποια είναι τελικά η σχέση μεταξύ φυλής και γλώσσας;

Ο Σουηδός καθηγητής φυσικής ανθρωπολογίας Bertil Lundman, σε άρθρο του με τίτλο "Race, language, and the history of the peoples" στο περιοδικό The Mankind Quarterly, μελέτησε την αλληλεπίδραση φυλής, γλώσσας και ιστορίας των λαών.

Ο Lundman αρχικά βρίσκει ότι οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται πλέον την διάκριση μεταξύ φυλής και γλώσσας. Ωστόσο, δεν μπορούμε να απαρνηθούμε κάθε σχέση μεταξύ τους, άμεση ή έμμεση. Υπάρχει παράλληλη πορεία μεταξύ φυλής και γλώσσας, ως αποτέλεσμα...

Η ανθρωπολογία του Αφγανιστάν

Το Αφγανιστάν είναι μία χώρα που βρίσκεται στο μεταίχμιο Μέσης Ανατολής, Ινδίας και κεντρικής Ασίας. Ποια φυλετικά στοιχεία απαρτίζουν την χώρα; Ο Ρώσος ανθρωπολόγος Georg Debets μελέτησε την φυσική ανθρωπολογία του Αφγανιστάν στο βιβλίο του "Physical anthropology of Afghanistan: I-II" για το οποίο βρίσκουμε μια παρουσίαση στο περιοδικό American Anthropologist.

Ο Debets εξέτασε 5224 άτομα από κάθε περιοχή της χώρας. Ελήφθησαν 14 μετρήσεις και έγιναν 32 σωματοσκοπικές παρατηρήσεις ανά άτομο.

Ο Debets βρίσκει ότι στο ανατολικό Αφγανιστάν υπάρχουν φυλετικές συνάφειες με την βόρεια Ινδία, κάτι που υποδηλώνει...

Η ζωή και ο θάνατος των εθνών

Μία από τις σημαντικότερες μορφές της Ευρωπαϊκής διανόησης, ο Γάλλος ανθρωπολόγος Georges Vacher de Lapouge, μελέτησε τον βαθύτερο λόγο της ανόδου και της παρακμής των εθνών σε άρθρο του με τίτλο "Lois de la vie et de la mort des nations" που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Revue Internationale de Sociologie. Τα έθνη διαθέτουν βιολογικό περιεχόμενο και πρέπει να μελετώνται βάσει αυτής της οπτικής.

Ο Lapouge μπαίνει κατευθείαν στο θέμα επισημαίνοντας ότι η επιλογή, κοινωνική ή φυσική, είναι αυτή που μεταβάλλει αδιάκοπα την σύσταση των πληθυσμών, προετοιμάζοντας την άνοδο και την κάθοδο των εθνών.

Τα άτομα που αποτελούν τα έθνη διαρκώς ανανεώνονται. Οι προηγούμενες γενιές πεθαίνουν και αντικαθίστανται από τις νεώτερες. Τα έθνη αποτελούν ζωντανούς οργανισμούς. Οικογένειες ή φυλές χάνονται σταδιακά και αντικαθίστανται από άλλες. Υπάρχουν λαοί που διατηρούν το όνομά τους, την ίδια γεωγραφική θέση και τον πολιτισμό τους, ωστόσο...

Coon C. - Races: A Study of the Problems of Race Formation in Man

O Αμερικανός ανθρωπολόγος Carleton Coon μελέτησε τον σχηματισμό των φυλών στο ανθρώπινο είδος στο βιβλίο του "Races: A Study of the Problems of Race Formation in Man" το οποίο εκδόθηκε μεταπολεμικά. Ο Coon, που έγινε γνωστός για τις μελέτες του στην ανθρωπολογία της Ευρώπης, σε αυτό το βιβλίο προβαίνει σε αναλυτική φυλετική ταξινόμηση ολόκληρου του ανθρωπίνου είδους.

Εστιάζοντας στο κεφάλαιο που αναφέρεται στους φυλετικούς τύπους, ο Coon αρχικά επισημαίνει ότι η ταξονομία έχει τις ρίζες της στον Λιναίο. Μορφολογικά κριτήρια χρησιμοποιούνται για όλα τα έμβια όντα, όπως φυτά, ζώα, κτλ, με σκοπό την εύρεση των εξελικτικών διακλαδώσεων. Η φυλετική ανθρωπολογία εφαρμόζει τις κλασικές μεθόδους της ταξονομίας στο ανθρώπινο είδος. Μια σημαντική επισήμανση είναι η εξής: φυλή = φαινότυπος, δηλαδή η φυλετική ταξινόμηση...

Schopenhauer: η έννοια του Ωραίου έχει φυλετικό περιεχόμενο

"Πηγή κάθε χαράς και ευχαρίστησης είναι το αίσθημα της συγγένειας. Ακόμα και στην αίσθηση περί ομορφιάς, είναι αναμφισβήτητα το δικό μας είδος και ειδικότερα η δική μας φυλή, που μας φαίνεται η πιο όμορφη."

Arthur Schopenhauer, Essays, The Art of Literature

O Γερμανός φιλόσοφος διαπιστώνει ότι η συγγένεια αποτελεί έναν βαθύτερο παράγοντα που συνδέεται με θετικά αισθήματα. Η συγγένεια είναι και αυτή που επηρεάζει καθοριστικά τα πρότυπα ομορφιάς, αφού κάθε άνθρωπος...

Τα ανθρωπολογικά γνωρίσματα των Βουσμάνων

Ο Γερμανός ανθρωπολόγος Rudolf Martin μελέτησε επισταμένως την ανθρωπολογία των Βουσμάνων της νοτιοδυτικής Αφρικής. Οι Βουσμάνοι-Οττεντότοι παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές σε σχέση με τους γειτονικούς νέγρους, με αποτέλεσμα να ταξινομούνται στον δικό τους ξεχωριστό φυλετικό τύπο Khoisanid. O Martin πραγματοποίησε εκτεταμένες μετρήσεις και παρατηρήσεις στους Βουσμάνους. Τα κυριότερα συμπεράσματα της μελέτης του με τίτλο "Zur Anthropologie der Buschmänner" βρίσκουμε στο περιοδικό L'Anthropologie.

Τα βασικά ανθρωπολογικά γνωρίσματα των Βουσμάνων είναι τα εξής:...

Η φυλετική ανθρωπολογία της Μέσης Ανατολής

O Carl C. Seltzer ήταν φυσικός ανθρωπολόγος που σπούδασε στο Harvard University. Στη συνέχεια έγινε ερευνητής στο ίδιο ίδρυμα. Καρπός της ερευνητικής εργασίας του ήταν η μελέτη του "Contributions to the racial anthropology of the Near East" που δημοσιεύτηκε στα Papers of the Peabody Museum of American Archaeology and Ethnology, Vol. 16, του Harvard University. O Seltzer εξέτασε τους κατοίκους της Μέσης Ανατολής χωρίζοντάς τους σε εθνικές ή θρησκευτικές ομάδες. Τις ανθρωπολογικές μετρήσεις πραγματοποίησε ο Henry M. Huxley.

Στον πρόλογο ο Huxley κάνει λόγο για τα ταξίδια στη Μέση Ανατολή που απαιτήθηκαν για την συλλογή των ανθρωπολογικών δεδομένων. Την ανάλυση των στοιχείων και την σύνταξη της μελέτης ανέλαβε ο Carl Seltzer.

Ελήφθησαν 25 ανθρωπολογικές μετρήσεις σε κάθε άτομο και προέκυψαν οι κλασικοί ανθρωπολογικοί δείκτες που δίνονται σε πίνακα για κάθε εθνική κατηγορία. Επίσης έγιναν παρατηρήσεις επί του χρωματισμού ματιών, μαλλιών και δέρματος. Η σύνθεση του δείγματος δίνεται στον παρακάτω πίνακα:...

Χάρτης κατανομής του χρώματος του δέρματος στον πλανήτη - Biasutti

Είναι ο σημαντικότερος χάρτης κατανομής του χρώματος του δέρματος στον πλανήτη που έχει σχεδιαστεί ποτέ. Ο Ιταλός ανθρωπολόγος Renato Biasutti αξιοποίησε όλα τα ανθρωπολογικά δεδομένα που είχαν συλλεχθεί από εκατοντάδες ανθρωπολόγους σε ολόκληρο τον πλανήτη και κατάφερε να τα οπτικοποιήσει. Ο χάρτης αυτός χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα. Μία σύγχρονη επιχρωματισμένη έκδοση είναι η παρακάτω...

Η ανθρωπολογία των Λαπώνων

Στοιχεία για την ανθρωπολογία των Λαπώνων αντλούμε από την μελέτη του Ρώσου ανθρωπολόγου και εθνολόγου David Alekseevich Zolotarev στην Ακαδημία της Αγίας Πετρούπολης με τίτλο "Les lapons de la péninsule de Kola", που παρουσιάστηκε στο περιοδικό L'Anthropologie. Μία ακόμη παρουσίαση της ίδιας μελέτης βρίσκουμε και στο περιοδικό Revue Anthropologiue. Να σημειώσουμε ότι ο Ρώσος επιστήμονας, που το έργο του αναγνωριζόταν από τα ανθρωπολογικά περιοδικά της Ευρώπης, λίγα χρόνια μετά συνελήφθη από τους σοβιετικούς επειδή δεν χρησιμοποιούσε "ταξική προσέγγιση" στην έρευνά του, εστάλη σε στρατόπεδο εργασίας στην Σιβηρία, όπου και πέθανε. Ένας μάρτυρας της επιστήμης, στην εβραιοκομμουνιστική αντιανθρώπινη τυρρανία των σοβιέτ.

Περνάμε στην καθαρή ανθρωπολογία. Ο Zolotarev μέτρησε 158 άνδρες, 108 γυναίκες και 59 παιδιά, καθώς και Ρώσους από...

Ο μόνος τρόπος "of making a man" κατά τον Earnest Hooton

"Ένας τρόπος μόνο υπάρχει για να διαμορφώσουμε τον άνθρωπο και αυτός είναι βιολογικά."

Earnest Hooton, Twilight of man

Ο διάσημος Αμερικανός ανθρωπολόγος είχε βαθιά πίστη στην αξία της κληρονομικότητας. Η μελέτη της ανθρωπολογίας τον οδήγησε άμεσα στο συμπέρασμα ότι η ανισότητα μεταξύ των ανθρώπων είναι ίδιον της φύσης. Ο ίδιος προσπάθησε να μελετήσει κοινωνικά φαινόμενα υπό το φυλετικό πρίσμα. Εφάρμοσε αναλυτική φυλετική τυπολογία και έγινε θιασώτης της ευγονικής.

Όπως όλοι οι εγνωσμένοι ανθρωπολόγοι, διαπίστωνε ότι η εκπαίδευση επηρεάζει μόνο την παρούσα γενιά και ελάχιστη σημασία έχει μακροπρόθεσμα. Οι κληρονομικές-φυλετικές προδιαθέσεις...

Περί της ανθρωπολογίας των Αρμενίων

Στοιχεία για την ανθρωπολογία των Αρμενίων αντλούμε από μελέτη του Αρμένιου ανθρωπολόγου R. Kherumian στο περιοδικό Bulletins et Mémoires de la Société d'anthropologie de Paris. Τόπος καταγωγής των Αρμενίων του δείγματος δεν ήταν αποκλειστικά η Αρμενία, αλλά μαζί και η ευρύτερη περιοχή της Μικράς Ασίας που ανήκει στην σημερινή Τουρκία. Οι μετρήσεις του αντιπαραβάλλονται με αυτές του Chantre, Pittard και του Kossovitch.

Εξετάστηκαν 351 άνδρες, 153 γυναίκες και 100 παιδιά/έφηβοι. Το πρώτο ανθρωπολογικό γνώρισμα που μελετά ο Kherumian...

Οι νέγροι των ΗΠΑ

Η σημαντικότερη μελέτη σχετικά με την ανθρωπολογία των νέγρων στις ΗΠΑ υπήρξε αυτή του ανθρωπολόγου Melville Herskovits. Εκδόθηκε ως βιβλίο από το Columbia University, με τίτλο "The anthropometry of the American Negro". Ο Herskovits αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του στην μελέτη των αφρικανικών και αφρο-αμερικανικών κοινοτήτων.

Αρχικά, ο συγγραφέας γράφει ότι ο νέγρος στις ΗΠΑ αποτελεί ένα από τα κύρια κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Επίσης, η συνύπαρξη νέγρων και λευκών αποτελεί...

Το έργο της Ελληνικής Ανθρωπολογικής Εταιρείας

Η ανάπτυξη της επιστήμης της φυσικής ανθρωπολογίας στην Ευρώπη οδήγησε σε αυξημένο ενδιαφέρον για τον κλάδο και στην Ελλάδα. Πρώτη ενέργεια προς αυτήν την κατεύθυνση ήταν η ίδρυση του Ανθρωπολογικού Μουσείου του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1886 από τους Κλων Στέφανος, Μ. Αποστολίδη και Α. Νεόφυτο. Και οι τρεις τους έλαβαν κατάρτιση στις ανθρωπολογικές μεθόδους στην Γαλλία, που ήταν τότε η κορυφή στον τομέα της φυσικής ανθρωπολογίας. Δημοσίευσαν κυρίως στη Γαλλική γλώσσα. Επόμενο βήμα ήταν η Ελληνική Ανθρωπολογική Εταιρία που ιδρύθηκε το 1924 από τον ιατρό Ιωάννη Κούμαρη. Ο Κούμαρης, διάδοχος του Κλων Στέφανος στην διεύθυνση του Ανθρωπολογικού Μουσείου, αργότερα έλαβε και την νεοϊδρυθείσα έδρα Φυσικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1925, την πρώτη στα Βαλκάνια, όπως μας πληροφορεί το περιοδικό L'Anthropologie.

Θα κάνουμε μια παρουσίαση του έργου της Ελληνικής Ανθρωπολογικής Εταιρίας μέσα από τα στοιχεία που βρίσκουμε στο Γαλλικό ανθρωπολογικό περιοδικό Revue Anthropologique...

Η φυλετική σύνθεση στις Φιλιππίνες

Την πληρέστερη μελέτη για την ανθρωπολογία των Φιλιππίνων πραγματοποίησε ο Louis Robert Sullivan. Ο Αμερικανός ανθρωπολόγος συνέλεξε όλες τις μελέτες και τις μετρήσεις που είχαν γίνει στους κατοίκους των Φιλιππίνων και προσπάθησε να εξάγει τους φυλετικούς τύπους που κατοικούν στη χώρα. Η μελέτη του δημοσιεύτηκε στα Anthropological Papers of the American Museum of Natural History με τίτλο "Racial types in Philippine Islands".

Ο Sullivan αρχικά κάνει μια αναδρομή σε όλη τη βιβλιογραφία σχετικά με την ανθρωπολογία της χώρας αυτής. Διάφορες εθνογραφικές, ανθρωπομετρικές και φυλετικές μελέτες παράσχουν τις απαραίτητες πληροφορίες για να εξαχθεί μια συνολική εικόνα για την φυλετική σύνθεση της περιοχής. Το πρώτο πράγμα που κέντρισε την προσοχή...

Υπάρχουν αναφορές περί φυλής στα ιερά κείμενα της Ορθόδοξης Εκκλησίας;

"Ἔτι δεόμεθα ὑπέρ τοῦ διαφυλαχθῆναι τήν ἁγίαν Ἐκκλη­σίαν ταύτην καί πᾶσαν πόλιν καί χώραν ἀπό λοιμοῦ, λιμοῦ, σεισμοῦ, καταποντισμοῦ, πυρός, μαχαίρας, ἐπιδρομῆς ἀλ­λοφύλων, ἐμφυλίου πολέμου καί αἰφνιδίου θανάτου"


Την δέηση αυτή μπορεί να την ακούσει κανείς στην θεία λειτουργία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Προφανώς προέρχεται όχι από την πλευρά του δόγματος, αλλά...