Η κυκλική πορεία των πολιτισμών

Όσοι έχουν διαβάσει ιστορία, θα έχουν διακρίνει ότι εποχές ακμής διαδέχονται εποχές παρακμής και αντίστροφα. Δηλαδή, δεν υπάρχει κάποια διαρκής ανοδική πορεία, παρά μόνο μια αέναη κυκλική πορεία. Η ψευδαίσθηση γραμμικής πορείας της ανθρωπότητας προέρχεται από τη λανθασμένη ταύτιση του πολιτισμού με τις επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις, οι οποίες προστιθέμενες βελτιώνουν τα υλικά μέσα στην πορεία των αιώνων. Όμως ο πολιτισμός είναι κάτι πολύ ευρύτερο από τα υλικά μέσα. Παραλληλίζοντας τους πολιτισμούς με τους ζωντανούς οργανισμούς, βλέπουμε ότι αυτοί γεννιούνται, ακμάζουν, παρακμάζουν και πεθαίνουν. Στη συνέχεια τη θέση τους λαμβάνουν άλλοι πολιτισμοί, οι οποίοι με τη σειρά τους ακολουθούν την ίδια πορεία. Ένα από τους βασικούς παράγοντες που έχουν σαν αποτέλεσμα την κυκλική πορεία του πολιτισμού είναι ο βιολογικός.

Αφορμή για το άρθρο είναι μια δημοσίευση στο περιοδικό Revue Socialiste (!), όπου συζητείται το έργο του Lapouge. Εκεί αναφέρεται αναλυτικά η σκέψη του Γάλλου ανθρωπολόγου σχετικά με την μεγάλη σημασία που έχει στη σύγχρονη εποχή η κοινωνική επιλογή έναντι της φυσικής επιλογής, φτάνοντας στο σημείο...
να τροποποιεί την φυλετική σύνθεση των κρατών στο διάβα των αιώνων, κάτι που με τη σειρά του μεταβάλλει τις κοινωνίες.

Ο συγγραφέας αναρωτιέται ποια είναι η έννοια της προόδου. Η Δαρβινική θεώρηση ώθησε κάποιους επιστήμονες, όπως ο Spencer και ο Haeckel, σε μια οπτιμιστική προσέγγιση, υπό την έννοια ότι οι οργανισμοί διαρκώς βελτιώνονται, μέσω της επιβίωσης των ικανότερων. Ο Lapouge κατακρίνει αυτή τη μερίδα επιστημόνων, επισημαίνοντας ότι εξέλιξη δεν σημαίνει πρόοδος. Η παλαιοντολογία μας δίνει πολλά παραδείγματα. Τεράστια ερπετά, δεινόσαυροι και τόσα ακόμη πανίσχυρα είδη εξαφανίστηκαν, με κανένα από τα σημερινά να μην τα φτάνει σε μέγεθος, δύναμη και επιθετικότητα. Συνεπώς, δεν είναι οι καλύτεροι αυτοί που επιβιώνουν, αλλά εκείνοι που καταφέρνουν να επιβιώσουν, ακόμα και αν είναι μέτριοι ή παρασιτικοί. Φαίνεται ότι οι λαμπρότερες ικανότητες δεν είναι απαραίτητες για την επιβίωση μακροπρόθεσμα.

Εκεί ο Lapouge εξηγεί τον κύκλο των πολιτισμών, ο οποίος έχει την βάση του σε ένα βιολογικό φαινόμενο, αυτό της κοινωνικής επιλογής. Στη σύγχρονη εποχή, ο πόλεμος καταστρέφει το δυναμικότερο, ενεργητικότερο και ευγενές τμήμα της κοινωνίας που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, επιτρέποντας στη μετριότητα να μείνει στα μετόπισθεν και να αυξηθεί μετά το τέλος του πολέμου. Η οικονομοκρατία και ο υλισμός, οδηγούν μάζες αλλόφυλων στις πλούσιες περιοχές, όπου χρησιμοποιούνται ως φτηνό εργατικό δυναμικό. Μακροπρόθεσμα αυτό οδηγεί σε φυλετική αλλοίωση και αντικατάσταση εκείνων που δημιούργησαν τον πλούτο με τον δυναμισμό τους. Πολλές ακόμα περιπτώσεις καταστροφής των πλέον δραστήριων στοιχείων του πληθυσμού υπάρχουν, όπως οι πολιτικές διαμάχες, αγαμία των ιερέων, κτλ.

Αυτές οι κοινωνικές επιλογές, οδηγούν σε σταδιακή φυλετική μεταβολή του πληθυσμού. Εκεί που άκμαζε ένας μεγάλος πολιτισμός, μετά από αιώνες βρίσκουμε στάχτες. Πόσοι δεν έχουν θαυμάσει τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό. Πού βρίσκεται αυτός πλέον; Το παράδειγμα της Αθήνας είναι το πλέον χαρακτηριστικό. Η Αθήνα κατάφερε να ακμάσει και να παρακμάσει σε λιγότερο από δύο αιώνες. Η αύξηση των μετοίκων και η θυσία των ευγενέστερων στοιχείων στους διαρκείς πολέμους, μαζί με το τελειωτικό πλήγμα της δημοκρατικής διακυβέρνησης, οδήγησαν σύντομα στην παρακμή. Η Σπάρτη έφτασε στην πολιτική ακμή της μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, όμως σύντομα παρήκμασε. Γνωρίζουμε ότι έχασε τα ευγενέστερα στοιχεία της μέσω της υπογεννητικότητας και των διαρκών πολέμων. Στη Ρώμη, έχει καταγραφεί ιστορικά ότι οι οικογένειες των πατρικίων που είχαν δημιουργήσει έναν μύθο, είχαν σχεδόν εξαφανιστεί την περίοδο που επεβλήθη η Αυτοκρατορία. Στη συνέχεια, η αθρόα είσοδος σκλάβων, απελεύθερων και εξωευρωπαίων στο σώμα των "Ρωμαίων" πολιτών ώθησε προς την απόλυτη παρακμή. Η παρακμή κάθε φορά δεν έχει να κάνει μόνο με την κρατική δομή, αλλά και με τον πολιτισμό. Πόσοι δεν έχετε δει στην κεντρική Ευρώπη αρχιτεκτονική που παραπέμπει σε Γερμανικούς λαούς, όμως ο πληθυσμός σήμερα στις ίδιες περιοχές δεν έχει τίποτα Νορδικό; Αποτελούν ένδειξη ότι εκεί κάποτε κατοικούσε ένας άλλος λαός, που σταδιακά αντικαταστάθηκε από βραχυκέφαλους Αλπικούς, Βαλτικούς και Διναρικούς.

Η κληρονομικότητα είναι μια τυφλή δύναμη, την οποία δεν πρέπει να αγνοούμε. Αντιθέτως πρέπει να την αξιοποιήσουμε, ώστε να αυξήσουμε τα πλέον δραστήρια, ικανά και πνευματικά εύρωστα φυλετικά στοιχεία του πληθυσμού. Η συνειδητοποίηση ότι εξέλιξη δεν σημαίνει βελτίωση, αλλά μπορεί να σημαίνει και χειροτέρευση του ανθρώπινου δυναμικού, θα πρέπει να μας κινητοποιήσει ώστε η μοίρα του ανθρώπου να μην είναι να καταλήξει ένας τρωγλοδύτης, αλλά εκείνο που οραματίστηκε ο Νίτσε. Ο βιολογικός παράγοντας είναι μία από τις βασικές αιτίες της κυκλικής πορείας των πολιτισμών. Άλλος παράγοντας είναι η μεταβολή των μεταφυσικών θεμελίων του πολιτισμού, όπως την περιέγραψε ο Έβολα σε ένα εντυπωσιακό άρθρο. Από βιολογικής πλευράς, σε ένα πρώτο στάδιο ικανά φυλετικά στοιχεία αναλαμβάνουν την ηγεσία και την δημιουργία του πολιτισμού. Η σταδιακή φυλετική αλλοίωση οδηγεί σε στασιμότητα και παρακμή, μέχρι ένας εξωτερικός παράγοντας να δώσει το τελειωτικό χτύπημα, ώστε να κλείσει ο κύκλος του πολιτισμού και να ανοίξει ένας καινούργιος.