Οι απόψεις του Ernst Haeckel

O Ernst Haeckel υπήρξε ίσως ο διασημότερος Γερμανός βιολόγος. Δραστήρια και ανήσυχη φυσιογνωμία, έδωσε όλο του το είναι στην μελέτη της βιολογίας υπό το εξελικτικό πρίσμα, αποτελώντας στην πραγματικότητα τον σημαντικότερο διάδοχο του Δαρβίνου. Η συνεισφορά του στην βιολογία ήταν καθοριστική, ανακαλύπτοντας νέα είδη, εισάγοντας νέες έννοιες και εξηγώντας για πρώτη φορά την ιστορία των έμβιων όντων βάσει εξέλιξης. Έχοντας κατανοήσει πλήρως την θέση του ανθρώπου στη φύση και την φυλετική διαφορετικότητα που εισάγουν οι εξελικτικές διαδικασίες, καταλήγει σε συγκεκριμένες πολιτικές απόψεις. Είναι κατ'εξοχήν ορθολογιστής, εξετάζοντας τα φαινόμενα αποκλείοντας μεταφυσικούς παράγοντες. Υπήρξε ακούραστος και πολυγραφότατος, εκδίδοντας βιβλία που προορίζονταν ακόμα και για το ευρύ κοινό, τα οποία έκαναν πολυάριθμες εκδόσεις. Πράγμα που σημαίνει ότι οι απόψεις του Haeckel έφτασαν μέχρι τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα που τον θαύμαζαν. Το πολυσχιδές έργο του έχει παρουσιαστεί αναλυτικά σε προηγούμενο άρθρο.

Πάμε να δούμε τις απόψεις του Haeckel, όπως τις εκφράζει ο ίδιος:...

"Ολόκληρη η οργανική φύση του πλανήτη μας υπάρχει μόνο μέσω ενός αμείλικτου πολέμου όλων εναντίον όλων. ...Ο μαινόμενος πόλεμος μεταξύ συμφερόντων στις ανθρώπινες κοινωνίες αποτελεί μόνο μια μικρή εικόνα ενός ασταμάτητου και φρικτού πολέμου επιβίωσης που κυριαρχεί σε ολόκληρο τον κόσμο των έμβιων όντων."

Ernst Haeckel, Monism: The Confession of Faith of a Man of Science

"Νέες τελειότερες φυλές εμφανίζονται διαρκώς και βελτιώνουν τον εαυτό τους στον αγώνα για επιβίωση, ενώ οι ατελείς φυλές... σβήνουν και εξαφανίζονται."

Ernst Haeckel, The History of Creation

Ο Haeckel διαπιστώνει ότι στον οργανικό κόσμο, μαίνεται ένας διαρκής πόλεμος επιβίωσης, όπως ακριβώς τον είχε περιγράψει ο Δαρβίνος. Οι ανθρώπινες κοινωνίες αποτελούν μέρος του έμβιου κόσμου και οι κοινωνικές διαμάχες αποτελούν βαθύτερα έναν αγώνα για επιβίωση. Ο αγώνας αυτός γίνεται και σε επίπεδο φυλών στον άνθρωπο, όσο και αν αυτό δεν λέγεται ρητά, αλλά είναι ο βαθυτερος λόγος των περισσότερων συγκρούσεων. Το αποτέλεσμα είναι άλλες φυλές να επιβιώνουν και να εξαπλώνονται και άλλες να σβήνουν και να εξαφανίζονται.


"Οι πνευματικές διαφορές μεταξύ των κατώτερων ανθρώπων και των ζώων είναι μικρότερες από αυτές μεταξύ των κατώτερων και των ανώτερων ανθρώπων."

Ernst Haeckel, The History of Creation

"Οι κατώτερες φυλές από κάθε άποψη μας θυμίζουν τους ζωικούς προγόνους μας και οι οποίοι... φαίνεται να δείχνουν μια στενότερη σύνδεση με τον γορίλα και τον χιμπατζή της περιοχής, παρά με έναν Καντ ή έναν Γκαίτε."

Ernst Haeckel, Εισαγωγή στο βιβλίο W. Bleek , Über den Ursprung der Sprache

Στα παραπάνω αποσπάσματα φαίνονται οι απόψεις που είχαν πολλοί διαπρεπείς βιολόγοι πριν μόλις έναν αιώνα. Υποδηλώνουν ότι οι φυλετικές διαφορές στον άνθρωπο είναι εμφανέστατες, όχι μόνο στην εμφάνιση, αλλά πάνω από όλα στις πνευματικές δυνατότητες.

"Κάθε φυσιολόγος που μελετά επιστημονικά την δράση της θέλησης στον άνθρωπο και στα ζώα, αναγκαστικά καταλήγει στην πεποίθηση ότι στην πραγματικότητα η θέληση δεν είναι ποτέ ελεύθερη, αλλά καθορίζεται πάντοτε από εξωτερικές και εσωτερικές επιδράσεις.

Ernst Haeckel, The History of Creation

Αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα διδάγματα του Haeckel. Κανένα έμβιο ον δεν είναι απόλυτα ελεύθερο, παρά την συστηματική εκμετάλλευση της έννοιας της "ελευθερίας" από διάφορους για να χτυπήσουν στο συναίσθημα. Η δράση του ατόμου εξαρτάται από εξωτερικές και εσωτερικές επιδράσεις. Εξωτερικές επιδράσεις είναι αυτές του φυσικού και κοινωνικού του περιβάλλοντος, οι οποίες μπορούν να εμποδίσουν ή να βοηθήσουν την εξωτερίκευση της θέλησης ενός ανθρώπου. Ακόμη πιο σημαντικές είναι οι εσωτερικές επιδράσεις, αυτές που έχουν κληρονομηθεί, δηλαδή οι φυλετικές ψυχικές προδιαθέσεις.


"Ο σκληρός και αμείλικτος 'αγώνας για επιβίωση' που μαίνεται -και εκ φύσεως πρέπει να μαίνεται- παντού στην βιόσφαιρα, αυτός ο ασταμάτητος και αδυσώπητος ανταγωνισμός μεταξύ όλων των ζωντανών πλασμάτων, είναι μια αναντίρρητη πραγματικότητα· μόνο η επιλεγμένη μειοψηφία των προνομιούχων, πιο προσαρμοσμένων να επιβιώσουν επιτυχώς σε αυτόν τον ανταγωνισμό, την ώρα που η μεγάλη πλειοψηφία των ανταγωνιστών πρέπει οπωσδήποτε να πεθάνει μίζερα."

Ο Haeckel επισημαίνει την αριστοκρατική αρχή της φύσης. Μόνο μια μικρή μειοψηφία, αυτών που είναι πιο ικανοί εκ φύσεως, θα καταφέρει να επιβιώσει, ενώ οι υπόλοιποι θα πρέπει οπωσδήποτε να παραμεριστούν. Όποιος κοιτάξει βαθύτερα, αυτός ακριβώς είναι ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσεται ο οργανικός κόσμος. Δηλαδή είναι ίδιον της φύσης ο θάνατος των λιγότερο προσαρμοσμένων και είναι ο μόνος τρόπος προς την βελτίωση. Προφανώς αυτός ο τρόπος σκέψης, που πηγάζει κατευθείαν από τη φύση, συνδέεται με την ευγονική και τις αριστοκρατικές πεποιθήσεις.


"Η πολιτική, τα ήθη και οι αρχές της δικαιοσύνης, που ακόμα εκπορεύονται από κάθε είδους πηγές, πρέπει να διαμορφωθούν σε συμφωνία με τους φυσικούς νόμους και μόνο."

Ernst Haeckel, The History of Creation

Αυτό είναι το συμπέρασμα κάθε αυστηρά ορθολογιστή, όπως ήταν ο Haeckel. Βέβαια, αυτό είναι δύσκολο, γιατί ο μεταφυσικός-ανορθολογικός παράγοντας είναι καθοριστικός για την εμφύσηση πεποιθήσεων στον άνθρωπο. Όπως συνέβη και στον Haeckel, ο ορθολογισμός μας οδηγεί κατευθείαν στην υποστήριξη της ευγονικής, της ανισότητας μεταξύ των ανθρώπων και μάλιστα κληρονομικής, στην διατήρηση της φυλετικής ιδιοσυστασίας του έθνους, στην αριστοκρατική θεώρηση της φύσης και πάνω από όλα στο ότι "πολιτική είναι εφαρμοσμένη βιολογία". Εμείς θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο ιδανικός τρόπος τελειοποίησης των κοινωνικών θεσμών είναι να εμφυσηθούν οι αξίες που προκύπτουν μέσω του ορθολογισμού, με μεταφυσικό τρόπο ώστε να ριζώσουν στις ψυχές των ανθρώπων.