Η αλληλεπίδραση φυλής και γλώσσας

Πολλοί άνθρωποι συγχέουν την γλώσσα με την φυλή, κάτι που υποδηλώνει ότι οι δυο παράγοντες στο μυαλό του απλού ανθρώπου κατά κάποιον τρόπο συνδέονται. Από την άλλη, εύκολα διαπιστώνεται ότι συχνά δύο τελείως διαφορετικοί φυλετικά πληθυσμοί μπορεί να μιλούν την ίδια γλώσσα. Ποια είναι τελικά η σχέση μεταξύ φυλής και γλώσσας;

Ο Σουηδός καθηγητής φυσικής ανθρωπολογίας Bertil Lundman, σε άρθρο του με τίτλο "Race, language, and the history of the peoples" στο περιοδικό The Mankind Quarterly, μελέτησε την αλληλεπίδραση φυλής, γλώσσας και ιστορίας των λαών.

Ο Lundman αρχικά βρίσκει ότι οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται πλέον την διάκριση μεταξύ φυλής και γλώσσας. Ωστόσο, δεν μπορούμε να απαρνηθούμε κάθε σχέση μεταξύ τους, άμεση ή έμμεση. Υπάρχει παράλληλη πορεία μεταξύ φυλής και γλώσσας, ως αποτέλεσμα...
γεωγραφικών-ιστορικών παραγόντων. Ένα σημαντικό γεωγραφικό εμπόδιο συχνά επηρεάζει τα φυλετικά και γλωσσικά όρια. Για παράδειγμα οι μογγόλοι άνωθεν της οροσειράς των Ιμαλαΐων διαφέρουν φυλετικά και μιλούν διαφορετική οικογένεια γλωσσών από τους Ινδούς που ζουν νοτίως της ίδιας οροσειράς. Πολλά αντίστοιχα παραδείγματα μπορεί να βρει κανείς.

Πολλές φορές διαδίδεται μία μόνο ενιαία γλώσσα σε κάποιες περιοχές. Αυτό μπορεί να γίνει είτε μέσω κατάκτησης, είτε μέσω πολιτισμικής επέκτασης. Οι κατακτητές, αν δεν είναι πολλοί πληθυσμιακά, γρήγορα απορροφώνται από τους ντόπιους οι οποίοι ανέρχονται στις ανώτερες τάξεις, μιλώντας την γλώσσα των παλαιών κατακτητών. Αυτό έχει γίνει στην Τουρκία, όπου οι αρχικοί μογγόλοι Τούρκοι είναι μειοψηφία στον πληθυσμό, παρότι επέβαλλαν την γλώσσα τους. Η γλώσσα των Ρωμαίων στη νοτιοδυτική Ευρώπη, είναι ένα ακόμα παράδειγμα που η γλώσσα του κατακτητή επικράτησε. Από την άλλη, στην περίπτωση της Βουλγαρίας, ήταν η γλώσσα των κατεκτημένων Σλάβων που επικράτησε και όχι αυτή των μογγόλων αρχικών Βουλγάρων.

Όμως υπάρχουν και πιο περίπλοκες περιπτώσεις. Ο Lundman μας λέει ότι οι ανθρώπινες φυλές μπορούν μεν να μιχθούν μεταξύ τους χωρίς προβλήματα γονιμότητας στον άνθρωπο, ωστόσο για τις γλώσσες αυτό είναι δύσκολο. Βέβαια, υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις ενδιάμεσων γλωσσών για λόγους συνεννόησης, όπου χρησιμοποιούνται λέξεις από δύο ή περισσότερες γλώσσες, με γραμματική ή συντακτικό ανάμικτο, κτλ. Τις περισσότερες φορές επικρατεί μόνο μία γλώσσα, χωρίς όμως να βγει αλώβητη, διατηρώντας δηλαδή αρκετές ξένες επιδράσεις.

Έπειτα ο Lundman εξετάζει το κατά πόσον είναι η επέκταση μίας φυλής που οδήγησε ιστορικά σε γλωσσική επέκταση. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι γλωσσικές οικογένειες στον πλανήτη είναι σχετικά λίγες σε σχέση με τα έθνη που την κατοικούν, καθώς και ότι διαθέτουμε πολλά στοιχεία για γλώσσες που μιλούνταν ακόμη και στους ιστορικούς χρόνους αλλά οι περισσότερες χάθηκαν. Η γλωσσική οικογένεια των Bantu στην Αφρική επεκτάθηκε σε στενή συσχέτιση με την αντίστοιχη φυλή, κάτι που το εντοπίζουμε στους γλωσσικούς χάρτες της Αφρικής. Χρειάζονται λοιπόν γεωγραφικές συνθήκες που επιτρέπουν την επέκταση, καθώς και οι ικανότητες της εκάστοτε φυλής έναντι αυτών που συναντούν. Η επέκταση θα έχει στέρεα αποτελέσματα, μεταξύ άλλων και γλωσσικά, αν οι κατακτητές αποφύγουν την μίξη και διατηρήσουν τις ηρωικές αξίες.

Σε ένα τελικό σχόλιο, ο συγγραφέας σημειώνει ότι υπάρχουν και φυλετικές διαφορές στον τρόπο έκφρασης της γλώσσας, που προκύπτουν από την μορφολογία των οργάνων του σώματος που συμμετέχουν στην ομιλία, καθώς και από τα κληρονομικά ψυχικά γνωρίσματα της κάθε φυλής, όμως χρειάζεται να γίνει πολλή πρόοδος στον τομέα ακόμη.

Συμπερασματικά, φυλή και γλώσσα σχετίζονται. Ο χάρτης δείχνει την επέκταση Ευρωπαϊκών γλωσσών εκεί που έφτασαν Ευρωπαίοι κατακτητές, ασχέτως αν αποτελούν πλειοψηφία ή μειοψηφία. Αντίστοιχα και με την Αραβική γλώσσα. Η γλώσσα ξεκινώντας από έναν πυρήνα, επεκτείνεται και σε αλλόφυλους μέσω κατάκτησης ή πολιτισμικής επιρροής. Το ποια γλώσσα θα επικρατήσει εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, πληθυσμιακούς, πολιτισμικούς και άλλους.