Το χρώμα μαλλιών και ματιών στην Ιταλία

Ο Iταλός στρατιωτικός ιατρός και ανθρωπολόγος Ridolfo Livi πραγματοποίησε μια ευρύτατη ανθρωπολογική μελέτη της Ιταλίας. Ο παραπάνω πίνακας συνοψίζει τις παρατηρήσεις του σχετικά με το χρώμα μαλλιών και ματιών ανά γεωγραφικό διαμέρισμα. Δημοσιεύτηκαν στο Ιταλικό ανθρωπολογικό περιοδικό Archivio per l'Antropologia e la Etnologia, σε άρθρο με τίτλο "Contributo alla Geografia Antropologica d'Italia". Πιο ευκρινώς σε άλλη δημοσίευση του ιδίου.

Η ανθρωπολογική μελέτη υλοποιήθηκε μετά από απαίτηση του Υπουργείου Πολέμου της Ιταλίας το 1879. Για κάθε στρατιώτη συμπληρώθηκε ειδικό έντυπο στο οποίο καταγράφονταν...
τα ανθρωπολογικά του γνωρίσματα σχετικά με τα μάτια, την μύτη, το στόμα, κλπ. καθώς και διάφορες ανθρωπολογικές μετρήσεις. Σκοπός της μελέτης ήταν η αποκόμιση πληροφοριών σχετικά με την νοσηρότητα στο στράτευμα, ώστε να ληφθούν απαραίτητα μέτρα υγειονομικής φύσεως. Παρά τον αρχικό σκοπό της, η μελέτη αυτή αποτέλεσε την πρώτη πλήρη ανθρωπολογική μελέτη που έγινε ποτέ. Συγκεντρώθηκαν στοιχεία από περίπου 300.000 στρατιώτες.

Ο Livi αναφέρει τις διάφορες τεχνικές κατηγοριοποίησης του χρώματος μαλλιών και ματιών που έχουν χρησιμοποιήσει άλλοι ανθρωπολόγοι της εποχής, όπως των Virchow, Topinard, Collignon, Beddoe, καθότι πάντοτε ελλοχεύει ένας βαθμός υποκειμενικότητας στην εκτίμηση του χρώματος.

Πριν περάσουμε στον σχολιασμό των αποτελεσμάτων, παραθέτουμε έναν ακόμα πίνακα του Livi, που δίνει τους συνδυασμούς χρώματος μαλλιών και ματιών. Αριστερά τα μαλλιά, κατά σειρά, ξανθά, κόκκινα, καστανά, μαύρα. Δεξιά στις στήλες, κατά σειρά, ανοιχτά, ενδιάμεσα, καστανά, σκούρα καστανά.

Ως προς το χρώμα των μαλλιών, το 91,2% του πληθυσμού έχει σκούρα μαλλιά, καστανά ή μαύρα. Το 8,2% έχει ξανθά μαλλιά και το 0,6% κόκκινα. Φαίνεται ότι ο σκούρος χρωματισμός στα μαλλιά κυριαρχεί. Ως προς το χρώμα των ματιών, το 69% έχει σκούρο χρώμα ίριδας, το 20,6% έχει ενδιάμεσο και το 10,4% ανοιχτό. Οι χρωματικοί συνδυασμοί μαλλιών και ματιών δείχνουν πως περίπου ένας στους τρεις σκουρομάλληδες έχει ανοιχτό ή ενδιάμεσο χρώμα ματιών.

Η γεωγραφική κατανομή του χρωματισμού έχει ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Τα βόρεια γεωγραφικά διαμερίσματα, Piedmonte, Liguria, Lombardia, Veneto, έχουν ποσοστά ξανθών 10,1 - 12,6% στην κεντρική Ιταλία το ποσοστό πέφτει στο 6-9%, ενώ στην νότια Ιταλία πέφτει περισσότερο. Πράγμα που σημαίνει ότι τα σκούρα μαλλιά κατανέμονται αντιστρόφως, αν και πάντα κυριαρχούν με ποσοστά από 86,6% στην επαρχία Veneto, έως 98,1% στη Σαρδηνία. Για το χρώμα των ματιών ισχύουν παρόμοια πράγματα, με την επισήμανση ότι τα ενδιάμεσα ή ανοιχτά μάτια  σχετίζονται με το ανοιχτό χρώμα ματιών, αλλά σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζονται, καθώς σημαντική μερίδα καστανών έχει ενδιάμεσα ή ανοιχτά μάτια.

Η κατανομή του χρώματος ματιών και μαλλιών στην Ιταλία αντιστοιχεί στην κατανομή των φυλετικών τύπων στα εδάφη της. Τα ξανθά μαλλιά μειώνονται πηγαίνοντας από τον βορρά στον νότο της χώρας. Οι ξανθοί της Ιταλίας είναι Διναρικοί ή Νορδικοί. Οι Νορδικοί είναι περισσότεροι στο βορρά και μειώνονται προς τον νότο. Η πιο ξανθίζουσα επαρχία είναι η Veneto στα βορειοανατολικά, της οποίας η ξανθότητα οφείλεται κυρίως σε Διναρικούς, όπως φαίνεται από άλλα στοιχεία που δείχνουν έντονη βραχυκεφαλία. Βέβαια, η Ιταλία είναι μια κατ'εξοχήν καστανή χώρα, με Αλπικούς, Κρομανοειδείς και Μεσογειακούς σε όλην την επικράτειά της. Μάλιστα οι Μεσογειακοί αυξάνονται σημαντικά στο νότιο τμήμα της, με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα σκούρα μαλλιά και να μειώνεται η ξανθότητα. Δεν αποκλείεται και εξωευρωπαϊκά στοιχεία να αυξάνουν την σκουρότητα στα νότια.

Είναι απαράδεκτο να μην γίνονται τέτοιου είδους μελέτες και σήμερα. Έχουμε φτάσει σε σημείο να μελετώνται όλα τα έμβια όντα, εκτός από τον άνθρωπο! Μελέτες αυτού του είδους έχουν μεγάλη χρησιμότητα και όχι μόνο από πλευράς φυσικής ανθρωπολογίας.