Lapouge G. - Race et milieu social

Ο G. Vacher de Lapouge μελέτησε την σχέση φυλής και κοινωνικού περιβάλλοντος στο βιβλίο του με τίτλο "Race et Milieu Social". Παρουσιάζει με επιστημονικά στοιχεία την επίδραση της φυλής στις κοινωνικές συμπεριφορές, καθώς και το αντίστροφο, δηλαδή την επίδραση των κοινωνικών φαινομένων στην μεταβολή της φυλετικής σύστασης ενός πληθυσμού. Το βιβλίο προκάλεσε πολλές αντιδράσεις. Άλλοι το πολέμησαν σφοδρά, ενώ άλλοι ενθουσιάστηκαν, αναγνωρίζοντας την σημασία της φυλής στην μελέτη των κοινωνικών φαινομένων.

Ο Lapouge στην εισαγωγή τονίζει ότι ενώ όλα τα έμβια όντα υπόκεινται στη φυσική επιλογή, ο άνθρωπος υπόκειται στην κοινωνική επιλογή, δηλαδή στην επίδραση στη φυλή του κοινωνικού περιβάλλοντος που έχει δημιουργήσει ο ίδιος. Συνεπώς η μελέτη του ανθρώπου είναι πιο ευρεία από αυτήν των άλλων ζώων, καθώς εξετάζει τις αμοιβαίες επιδράσεις κοινωνικού περιβάλλοντος και φυλής. Η ύπαρξη της κοινωνίας θέτει τον άνθρωπο υπό την επίδραση πολιτικής, στρατιωτικής, θρησκευτικής, οικονομικής επιλογής, παρά υπό την επίδραση της φυσικής επιλογής. Τα φαινόμενα αυτά μελετά ο κλάδος της ανθρωποκοινωνιολογίας.

Η φυλετική μίξη στον άνθρωπο είναι εκτεταμένη, ωστόσο αυτό δεν εμποδίζει να συνεχίζουν να υπάρχουν φυλές, λόγω των νόμων του Μέντελ. Τα φυλετικά γνωρίσματα αναπαράγονται αναλλοίωτα, λόγω κληρονομικότητας, ακόμα και υπό καθεστώς μίξης. Στην μελέτη του ανθρώπου υπάρχει ο περιορισμός ότι δεν μπορεί να γίνει πείραμα, όπως γίνεται για παράδειγμα στην βοτανολογία. Περιοριζόμαστε στις στατιστικές για τους ζώντες πληθυσμούς, γιατί τα σκελετικά ευρήματα είναι ανεπαρκή και μη αντιπροσωπευτικά. Η ανθρωποκοινωνιολογία αποτελεί το βαθύτερα επιστημονικό μέρος της ανθρωπολογίας, αφού η μέτρηση κρανίων, σκελετών και ζώντων είναι απλώς συγκέντρωση υλικού και όχι εξήγηση επί αυτών.

Η ανθρωποκοινωνιολογία, εξετάζοντας την σχέση φυλής και κοινωνικού περιβάλλοντος, έχει προκαλέσει θρησκευτικά και πολιτικά πάθη, που έχουν να...
εμφανιστούν από τον καιρό του Δαρβίνου. Η επιστήμη της ανθρωποκοινωνιολογίας βρίσκεται στην αρχή της και κάθε κριτική είναι δεκτή, αλλά κανένας αντίπαλος δεν έχει φέρει μέχρι στιγμής το παραμικρό στατιστικό ή άλλο στοιχείο, παρά μόνο ρίχνουν αναθέματα. Η εκκλησία της επιτέθηκε, από όλα τα δόγματα. Οι Εβραίοι ήταν οι πιο άγριοι και βίαιοι, με την πλειοψηφία των επιθέσεων να γίνεται από αυτούς, καθώς τα διδάγματα της ανθρωποκοινωνιολογίας δεν ταίριαζαν με τις επιδιώξεις τους, ως "περιούσιος" λαός. Επίσης όλοι οι δημοκράτες, καθώς η ανισότητα εκ φύσεως οδηγεί αναπόφευκτα σε ανισότητα και στα δικαιώματα. Είναι ξεκάθαρο ότι υπάρχει τεράστια αντινομία μεταξύ βιολογικών νόμων και δημοκρατίας. Η ανισότητα αυτή είναι η αιτία οι διάφορες κοινωνικές τάξεις να έχουν διαφορετική φυλετική σύνθεση. Ωστόσο αυτή η ανισότητα δεν σημαίνει ότι ο θεωρούμενος ανώτερος θα επικρατήσει βιολογικά του κατώτερου. Επικρατεί αυτός που κάνει τα περισσότερα παιδιά και αρκείται σε λίγα, ασχέτως αν θεωρείται ανώτερος ή κατώτερος. Η νίκη του Δαρβινισμού έναντι του Λαμαρκισμού, διέλυσε κάθε θεωρία περί βελτίωσης μέσω εκπαίδευσης, αφήνοντας μόνη κυρίαρχη την έννοια της επιλογής.

Ο Lapouge εξιστορεί τις προσπάθειες των Linne (1758), Blumenbach (1790), Bory de St-Vincent (1825), J.B.Fischer (1839), Haeckel (1879), Deniker (1899) και άλλων να κατατάξουν το ανθρώπινο είδος σε φυλές.

Η μελέτη πληθυσμών του παρελθόντος γίνεται με στοιχεία από την ανατομία, την τέχνη και την αρχαία γραμματεία. Τα ανατομικά στοιχεία βρίσκονται σε σκελετούς σε τάφους, σπήλαια και αλλού. Ωστόσο τα δείγματα μπορεί να μην είναι αντιπροσωπευτικά καθώς ευρίσκονται πιο εύκολα οι τάφοι των ανώτερων τάξεων. Στην τέχνη βρίσκουμε πιο ακριβή στοιχεία. Τοιχογραφίες, αγγειογραφίες, αγάλματα, κλπ μας παρέχουν πολλές πληροφορίες για την εμφάνιση όλων των κοινωνικών τάξεων, αν και πάλι με έμφαση στις ανώτερες. Τα γραπτά μας δίνουν περιγραφές διαφόρων πληθυσμών, αλλα δυστυχώς και εκεί σπανίως περιγράφονται οι δούλοι, οι οποίοι όντας πολλαπάσιοι από τους ευγενείς, αποτελούν τους προγόνους των περισσότερων ανθρώπων σήμερα.

Παρότι οι ιστορικές περιγραφές μιλάνε για κατακτήσεις και καταστροφή κρατών και εθνών, οι γηγενείς πληθυσμοί ποτέ δεν εξαφανίζονται. Περιπτώσεις φυλετικής μεταβολής μπορούν να προκύψουν από τα εξής: κατάκτηση, είσροή ξένων, μετανάστευση προς το εξωτερικό, καταστροφές όπως πόλεμοι, επιδημίες ή λιμοί, άνισοι αναπαραγωγικοί ρυθμοί και εσωτερικές μετακινήσεις πληθυσμών.

Η εγκατάσταση ενός κατακτητή στα εδάφη του ηττημένου έχει μικρά αποτελέσματα. Οι Νορμανδοί που κατέκτησαν την Αγγλία και οι Φράγκοι που κατέκτησαν την Γαλλία δεν ήταν παρά μερικές χιλιάδες. Οι αραβικές κατακτήσεις έγιναν από ελάχιστους πολεμιστές. Παραδείγματα υπάρχουν πολλά. Επίσης, οι κατακτητές σπάνια έρχονται με τις γυναίκες τους. Αν δεν δημιουργηθεί κλειστή κάστα, το φυλετικό υπόστρωμα των κατακτητών απορροφάται σιγά σιγά από τον πληθυσμό και διαχέεται σε αυτόν.

Η είσοδος ξένων στη χώρα προκαλεί μεγαλύτερη φυλετική αλλοίωση από ότι οι πιο ένδοξες κατακτήσεις. Το εμπόριο σκλάβων αποτέλεσε την κυριότερο τρόπο φυλετικής αλλοίωσης, καθώς μετά από αιώνες, ποιος θυμάται αν ήταν απόγονος κάποιου σκλάβου; Τα αποτελέσματα του εμπορίου σκλάβων είναι ξεκάθαρα με τους μαύρους στην Αμερική.

Μαζικές μεταναστεύσεις υπήρξαν συχνές στην ιστορία. Φτώχεια, αναζήτηση πλούτου και περιπέτειας ώθησαν τους ανθρώπους να αφήσουν την πατρίδα τους. Αλλά η μετανάστευση αυτή έχει καταστροφικά αποτελέσματα για την πατρίδα, καθότι αυτοί που μεταναστεύουν εθελούσια είναι τα πιο δυναμικά στοιχεία της κοινωνίας.

Από τις καταστροφές, οι πόλεμοι παρότι συχνά έχουν μικρές συνέπειες, εντούτοις σε περιπτώσεις όπως της Σπάρτης και της Αθήνας, στον Εκατονταετή Πόλεμο, στους πολέμους της Παραγουάης και των Μπόερς, καθώς και στους εμφυλίους πολέμους, έχουν αποβεί καταστροφικοί. Η πείνα και οι επιδημίες σήμερα δεν μας ανησυχούν, όμως στο παρελθόν ήταν υπεύθυνες για τον αποδεκατισμό διαφόρων πληθυσμών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι περιοδικοί λιμοί στην Ινδία και η επιδημία πανώλης τον Μεσαίωνα στην Ευρώπη.

Η εσωτερική μετανάστευση, όπως με την αστυφιλία, μεταβάλλει την γεωγραφία των φυλών εντός της χώρας, καθώς άλλοι φυλετικοί τύποι είναι πιο δραστήριοι και φιλόδοξοι προτιμώντας τις πόλεις ή τις ανεπτυγμένες περιοχές, ενώ άλλοι είναι πιο ολιγαρκείς και νωθροί, μένοντας στην επαρχία. Οι άνισοι ρυθμοί αναπαραγωγής μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες φυλετικές μεταβολές μέσα σε λίγες γενιές. Οι ανώτερες τάξεις και οι κάτοικοι των πόλεων κάνουν πολύ λιγοτερα παιδιά από τους κατοίκους της επαρχίας. Η επικράτηση των βραχυκέφαλων Αλπικών στην κεντρική Ευρώπη πιθανότατα οφείλεται σε αυτόν τον λόγο, δηλαδή των άνισων αναπαραγωγικών ρυθμών.

Έπειτα ο Lapouge μιλά για την παλαιοανθρωπολογία της Γαλλίας. Μεταξύ άλλων, μας λέει ότι οι Κρομανοειδείς κατοίκησαν όλη την Ευρώπη. Επίσης ότι συχνά θεωρούνται πρόγονοι των Νορδικών. Πράγμα που σημαίνει ότι αυτές οι απόψεις ήταν ήδη καθιερωμένες στην επιστημονική κοινότητα από τότε. Τα πιο πρόσφατα προϊστορικά κρανία που έχουν βρεθεί δείχνουν Κρομανοειδείς, Μεσογειακούς, Νορδικούς και Αλπικούς πληθυσμούς στη Γαλλία, δηλαδή αυτοί που υπάρχουν και σήμερα. Φαίνεται ότι οι δολιχοκέφαλοι πληθυσμοί έχουν αντικατασταθεί σταδιακά από βραχυκέφαλους, που σήμερα αποτελούν την πλειοψηφία. Η Γαλλία κατακτήθηκε προϊστορικά και ιστορικά από Γερμανικά φύλα, εισάγοντας τον Νορδικό τύπο στη Γαλλία. Ο Lapouge γνωρίζει αρκετά καλά την γεωγραφική κατανομή των ζώντων φυλετικών τύπων στην Ευρώπη. Το βιβλίο αυτό είναι μία από τις πρώτες πηγές όπου γίνεται λόγος για Κρομανοειδείς ζώντες πληθυσμούς στην Ισπανία και αλλού στην Ευρώπη.

Ο σύγχρονος πληθυσμός της Γαλλίας έχει μελετηθεί από τους Collignon, Bertillon και Topinard. Ο Collignon βρίσκει μέσο κεφαλικό δείκτη 83,57 και ο Bertillon 83,8. Η συμφωνία των μετρήσεων είναι σχεδόν απόλυτη. Οι Αλπικοί με τη βραχυκεφαλία τους κυριαρχούν, ειδικά στο κέντρο, με θύλακες δολιχοκεφαλίας στα νότια παράλια και στα νοτιοδυτικά από Μεσογειακούς-Κρομανοειδείς, στα βόρεια και ανατολικά από Νορδικούς. Η διαδικασία της πλήρης Αλπικοποίησης της Γαλλίας προκαλεί έκδηλη ανησυχία στον Lapouge, λόγω του νωθρού και άτολμου χαρακτήρα τους.

Παρακάτω ο Lapouge εξετάζει την μείωση του πληθυσμού της Γαλλίας των ημερών του. Διαπιστώνει ότι οι διάφορες φυλές, όσο πιο απομακρυσμένες είναι, τόσο μικρότερη γονιμότητα εμφανίζουν. Το ενδιαφέρον αυτό ζήτημα το μελετά διεξοδικά, κάνοντας στατιστικές μελέτες στην Γαλλία, εξετάζοντας αν οι μικτές Αλπικές-Νορδικές περιοχές είναι λιγότερο γόνιμες από τις φυλετικά πιο ομοιογενείς.

Οι πιο δολιχοκέφαλες περιοχές, όπως Βρετανία, Σκανδιναβία, Ολλανδία, βόρεια Γερμανία, Ισπανία, Πορτογαλία, νότια Ιταλία, είναι αυτές που δίνουν τους περισσότερους μετανάστες προς την Αμερική. Αντιθέτως οι Βαυαροί, Ελβετοί, Αυστριακοί, Γάλλοι μεταναστεύουν λίγο. Ο Lapouge συμπεραίνει ότι αυτό συμβαίνει λόγω των Αλπικών που ζουν εκεί. Μετρήσεις σε Καναδούς Γαλλικής καταγωγής δείχνουν ότι οι Γάλλοι που μετανάστευσαν είναι πιο ψηλοί, με μεγαλύτερο ποσοστό ανοιχτών ματιών και μαλλιών. Ακόμα και στις εσωτερικές μετακινήσεις, στη νότια Γαλλία ο C. Closson, μαθητής του Lapouge, βρήκε ότι οι δολιχοκέφαλοι Μεσογειακοί είναι πιο κινητικοί από τους βραχυκέφαλους Αλπικούς. Σε περιπτώσεις που μια δολιχοκέφαλη πόλη έχει γύρω της καθαρά βραχυκέφαλες περιοχές, είναι λογικό να μην παρουσιάζεται το φαινόμενο, καθώς αναγκαστικά βραχυκέφαλοι υπάρχουν για να πάνε στην πόλη. Παρόμοια είχε παρατηρήσει και ο O. Ammon στην Βάδη της Γερμανίας, ότι οι δολιχοκέφαλοι συγκεντρώνονταν πιο πολύ στις πόλεις, οι οποιες βέβαια τους ελάττωναν, λόγω περιορισμένης γεννητικότητας.

Εκτός από την κινητικότητα, την αστυφιλία και την γεννητικότητα, συσχέτιση υπάρχει και μεταξύ φυλής και οικονομίας. Ο Lapouge εξέτασε τις πιο δολιχοκέφαλες και τις πιο βραχυκέφαλες επαρχίες της Γαλλίας ως προς τα οικονομικά μεγέθη. Από οικονομικά στατιστικά στοιχεία, προκύπτει ότι οι πιο δολιχοκέφαλες περιοχές παρουσιάζουν πιο μεγάλα οικονομικά μεγέθη από τις πιο βραχυκέφαλες περιοχές. Εμπόριο, φορολογική συνεισφορά, βιομηχανία, ακίνητα και γενικότερα σχεδόν σε κάθε τι από οικονομικής άποψης, οι δολιχοκέφαλες περιοχές είναι πιο δραστήριες οικονομικά. Ακόμα και μεταξύ δολιχοκέφαλων, οι βόρειες Νορδικές επαρχίες είναι πιο πλούσιες από τις νότιες. Η διαφορά στον χαρακτήρα μεταξύ των φυλετικών τύπων της Γαλλίας έχει αντίκτυπο στην οικονομική ζωή της χώρας.

Έπειτα ο Lapouge προσπαθεί να διατυπώσει κάποιους νόμους της ανθρωποκοινωνιολογίας. Λέει πως όπως η επανάσταση στη βακτηριολογία άλλαξε την ιατρική, έτσι και η ανθρωπολογία πρόκειται να αλλάξει την πολιτική επιστήμη. Γίνεται μια σύντομη αναδρομή σε όλες τις ανθρωπολογικές μελέτες που έχουν ερευνήσει τη σχέση φυλής και κοινωνικών συμπεριφορών. Στις περιοχές που υπάρχει ο Νορδικός τύπος, δραστήριος και τολμηρός, μαζί με τον Αλπικό τύπο, νωθρό και άτολμο, ισχύουν τα εξής: οι πιο δολιχοκέφαλοι είναι πιο πλούσιοι, κατοικούν σε χαμηλό υψόμετρο, ζουν κυρίως στις μεγάλες πόλεις, μεταναστεύουν και μετακινούνται περισσότερο και διάφορα άλλα, για τα οποία δίνονται αναλυτικοί πίνακες με ανθρωπολογικές μετρήσεις.

Στη συνέχεια εξετάζει ιστορικά τις ανώτερες και κατώτερες κοινωνικές τάξεις, τονίζοντας την σημασία που έχει η κληρονομικότητα, παρά η τύχη και η κοινωνική οργάνωση. Κινητικότητα πάντα  υπάρχει μεταξύ των τάξεων σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία και σε διάστημα πολλών αιώνων σίγουρα οι ικανοί κάποια στιγμή θα ανέλθουν κοινωνικά. Εδώ θυμίζει τις απόψεις του Galton.

Παρουσιάζει και την αντίθετη άποψη περί επίδρασης του περιβάλλοντος, την οποία καταρρίπτει εύκολα. Ο Broca ήταν και αυτός υπέρμαχος της κληρονομικότητας έναντι του περιβάλλοντος. Μάλιστα διατύπωνε ότι οι άνθρωποι είναι άνισοι εκ φύσεως, κάτι που πρέπει να ληφθεί υπόψη στη νομοθεσία και στα πολιτικά δικαιώματα. Τέλος, ο Lapouge κάνει εκτετεμένη αναφορά στο σημαντικότατο έργο που άφησε πίσω του ο συνεργάτης του και επιφανής εκπρόσωπος του κλάδου της ανθρωποκοινωνιολογίας, Ludwig Woltmann.

Το βιβλίο αυτό είναι ένα από τα σπουδαιότερα συγγράματα ανθρωπολογίας. Οι ανθρώπινες φυλές, λόγω διαφορετικών  ψυχικών γνωρισμάτων, παρουσιάζουν διαφορετική κοινωνική συμπεριφορά. Οι διαφορές αυτές έχουν να  κάνουν με την οικονομική δραστηριότητα, την κινητικότητα, την γεννητικότητα, τις ικανότητες, τον τρόπο ζωής και πολλές άλλες πτυχές της κοινωνικής δραστηριότητας. Ο Lapouge πρωτοπόρος, άνοιξε σημαντικούς δρόμους στην μελέτη της αλληλεπίδρασης φυλής και κοινωνικής συμπεριφοράς.