Η φυλετική ανθρωπολογία στην Αγγλία

Η Αγγλία είναι ίσως η χώρα με την μεγαλύτερη παράδοση στις επιστήμες στη σύγχρονη εποχή. Προκαλεί απορία όμως το γιατί στη Βρετανία ελάχιστοι ασχολήθηκαν με τη φυλετική ανθρωπολογία, τη στιγμή που Γαλλία και Γερμανία είχαν τα πρωτεία, ενώ ακόμα και άλλες περιφερειακές επιστημονικά χώρες, όπως π.χ. Σουηδία, Ρωσία, Πολωνία ήταν πιο δραστήριες στον τομέα. Βλέποντας το ζήτημα σε βάθος, θα διαπιστώσουμε ότι τελικά η συνεισφορά της Αγγλίας στην φυλετική ανθρωπολογία ήταν κεφαλαιώδης, αλλά περισσότερο στο θεωρητικό επίπεδο.

Στην πραγματικότητα η μελέτη των ανθρωπίνων φυλών σε στέρεη επιστημονική βάση ξεκινά με την...
εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου. Ήταν δηλαδή ένας Άγγλος επιστήμονας που άνοιξε τον δρόμο στην μελέτη της φυλετικής ανθρωπολογίας, θεμελιώνοντας ολόκληρη την σύγχρονη βιολογία. Παρότι εθνολογικές και ανθρωπολογικές μελέτες γίνονταν ήδη, ο Δαρβίνος τις έθεσε σε ένα πλήρες επιστημονικό πλαίσιο. Μην ξεχνάμε και την συμβολή του επίσης Βρετανού A. Wallace στην εξελικτική θεωρία.

Μετά τον Δαρβίνο και την αλλαγή στην ανθρώπινη σκέψη που προκάλεσε, ήταν ένας ακόμα Άγγλος, ο Galton, ξάδερφος του Δαρβίνου, που συνειδητοποίησε την δυνατότητα βελτίωσης του ανθρώπου, εισάγοντας τον όρο "ευγονική" και διαδίδοντας τις ευγονικές αντιλήψεις. Βρίσκοντας συνεργάτες και συμπαθούντες, κατάφερε να κάνει την έννοια της ευγονικής αποδεκτή από όλη την επιστημονική κοινότητα και την κοινωνία και μέσα σε λίγα χρόνια να έχει περάσει ευγονική νομοθεσία σε πολλά πολιτισμένα κράτη του κόσμου, πολύ πριν εφαρμοστεί και στην Εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία. Σε όλον τον κόσμο δημιουργήθηκαν ενώσεις και περιοδικά για την ευγονική, επιστημονικά και εκλαϊκευτικά, προωθώντας την φυλετική βελτίωση του ανθρώπου μέσω της αξιοποίησης της κληρονομικότητας.

Άξιος συνεργάτης του Galton στάθηκε ο Pearson, ένας σπουδαίος στατιστικολόγος και ευγονιστής, ο οποίος ακούραστος και με τεράστια πίστη και ζήλο, μελέτησε ζητήματα ευγονικής από στατιστικής απόψεως, επιβεβαιώνοντας την σημασία της κληρονομικότητας έναντι των περιβαλλοντικών παραγόντων. Εξέδωσε πολλά φυλλάδια και βιβλία επί του θέματος, διαχέοντας τις ευγονικές απόψεις στο ευρύτερο κοινό. Το έργο του ήταν τεράστιο, όμως δεν βρήκε συνεχιστή, ίσως επειδή άφησε πίσω του μια γυναίκα, την Ethel Elderton.

Ο σημαντικότερος φυσικός ανθρωπολόγος της Αγγλίας ήταν ο εικονιζόμενος John Beddoe. Έκανε πολλές μετρήσεις κεφαλικού δείκτη, χρωματισμού μαλλιών και ματιών, κλπ σε Βρετανία και Ιρλανδία και χάρη σε αυτόν έχουμε πληθώρα ανθρωπολογικών στοιχείων για τις περιοχές αυτές. Στην Αγγλία υπήρχε ανθρωπολογική εταιρία υπό το όνομα Royal Anthropological Institute, με δικό της περιοδικό. Δυστυχώς η εταιρία αυτή ελάχιστα ασχολήθηκε με τη φυλετική ανθρωπολογία και τις μετρήσεις σε ζώντες, αναγκάζοντας τον Beddoe να δημοσιεύει σε Γαλλικά περιοδικά. Άλλοι φυσικοί ανθρωπολόγοι ήταν οι A. Haddon και C. Seligman, ενώ άλλοι ασχολήθηκαν είτε επιφανειακά με τη μελέτη ζώντων, είτε περισσότερο με παλαιοανθρωπολογικές μελέτες, ήταν οι D. Buxton, W. Duckworth, C. Myers, E. Tylor, A. Keith, H. Risley. Η συνεισφορά τους ήταν μικρή σε σχέση με τη συνεισφορά των Γάλλων, Γερμανών και άλλων ανθρωπολόγων. Μάλιστα σε θέματα τυπολογίας ήταν πολύ πίσω, με τις ταξινομήσεις τους να είναι τελείως επιφανειακές.

Το συμπέρασμα είναι ότι η Αγγλία μπορεί μεν να είχε περιφερειακό ρόλο στην μελέτη της φυλετικής ανθρωπολογίας, ωστόσο έθεσε τα θεωρητικά θεμέλια της επιστήμης αυτής. Αυτό που συνέβη ήταν ότι η Βρετανική διανόηση ασχολήθηκε με τα υψηλότερου επιπέδου βιολογικά προβλήματα, που θα λέγαμε ότι ταιριάζουν στον επιστημονικό επίπεδο και κύρος της Βρετανίας, αφήνοντας τις κοπιώδεις ανθρωπολογικές μετρήσεις και τα ταξίδια σε διάφορες εξωτικές περιοχές του πλανήτη σε Γάλλους και Γερμανούς, που έκαναν την κατηγοριοποίηση σε φυλές και μελέτησαν τα σωματικά και ψυχικά γνωρίσματα των φυλών. Ένας παράγοντας που εμπόδισε την μελέτη της φυλετικής ανθρωπολογίας στην Αγγλία ήταν η σιωνιστική εξουσία που ενοχλούνταν από την ανακίνηση φυλετικών ζητημάτων με πρακτικές επιπτώσεις. Μην ξεχνάμε ότι στη Γαλλία η ανθρωπολογική εταιρία ιδρύθηκε και αναπτύχθηκε υπό τον αυτοκράτορα Napoleon III που είχε ανατρέψει την σιωνιστική εξουσία, ενώ στη Γερμανία ο Αυτοκράτωρ Wilhelm II είχε σε μεγάλη εκτίμηση τις φυλετικές μελέτες. Οι Γάλλοι και Γερμανοί ανθρωπολόγοι έκαναν πολύ καλή δουλειά, ενώ αν είχαν μπει και οι Ατλαντοειδείς και Νορδικοί επιστήμονες της Βρετανίας στο παιχνίδι, ίσως οι φυλετικές μας γνώσεις να ήταν πολύ περισσότερες.