Παρατηρήσεις στην πολιτειολογία του Max Weber

O Max Weber ήταν Γερμανός κοινωνιολόγος. Μία από τις συμβολές του στην πολιτική κοινωνιολογία ήταν η μελέτη του τρόπου νομιμοποίησης της εξουσίας, που βρίσκουμε στο δοκίμιό του "Politics as a Vocation". Διέκρινε τρεις τρόπους:

- χαρισματικός ηγέτης
- παραδοσιακή εξουσία
- νόμιμη-ορθολογική εξουσία

Στην πρώτη περίπτωση, ο λαός εγκρίνει την εξουσία που καταλαμβάνει στα χέρια του ένας ηγέτης, όταν θεωρείται ότι είναι χαρισματικός, ή τέλος πάντων, όταν υπάρχει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που τον θαυμάζει και τον ακολουθεί, λόγω των ηγετικών ικανοτήτων του. Στην δεύτερη περίπτωση έχουμε την παραδοσιακή εξουσία, όπου η μεταβίβαση της αρχής γίνεται βάσει της παράδοσης στον τρόπο διαδοχής που έχει θεσπίσει το καθεστώς. Στην τρίτη περίπτωση έχουμε την εξουσία που πηγάζει από "φτιαχτές" διαδικασίες νομιμοποίησης, όπως π.χ. οι εκλογές.

Θα εστιάσουμε στην δεύτερη κατηγορία. Στην παραδοσιακή εξουσία, η νομιμοποίηση γίνεται είτε βάσει κληρονομικής διαδοχής, είτε βάσει ιδεολογικής-πνευματικής διαδοχής. Ένα παράδειγμα...
της πρώτης υποπερίπτωσης είναι οι μοναρχίες, ενώ τα καθεστώτα που βασίζονται σε συγκεκριμένη ιδεολογία, αποτελούν παραδείγματα της δεύτερης υποπερίπτωσης. Και ενώ η ιδεολογική διαδοχή φαίνεται λογική και νομιμοποιείται άμεσα από τον λαό, εφόσον το καθεστώς ιδρύθηκε στην βάση αυτής της ιδεολογίας, η κληρονομική διαδοχή γιατί νομιμοποιείται από τον λαό χωρίς αντιρρήσεις; Ο διάδοχος στην κληρονομική εξουσία μπορεί να μην έχει τα χαρίσματα του προκατόχου του, π.χ. του πατέρα του. Όμως βλέπουμε ότι αποκτά πλήρη νομιμοποίηση από τον λαό, κάτι που γίνονταν για χιλιάδες χρόνια και συνεχίζει ακόμα και σήμερα να γίνεται σε μοναρχικά κράτη. Τι είναι αυτό που καθιστά την κληρονομική διαδοχή ως νομιμη στα μάτια του λαού;

Σε καμία περίπτωση δεν είναι η νομοθεσία. Αν η νομοθεσία έλεγε ότι διάδοχος του θρόνου γίνεται πάντοτε π.χ. ο πέμπτος ξάδερφος του βασιλιά, κανένας δεν θα το δεχόταν. Αυτό που γίνεται αποδεκτό πάντα είναι ο απευθείας απόγονος. Αν πρέπει να είναι αρσενικός αλλά δεν υπάρχει, μόνο τότε αναζητείται ο κοντινότερος αρσενικός συγγενής. Αυτό που νομιμοποιεί στα μάτια του λαού την παραδοσιακή κληρονομική εξουσία είναι ότι ο απόγονος θεωρείται ενστικτωδώς ως η βιολογική συνέχεια του γονέα του. Η βαθύτερη αντίληψη όλων των ανθρώπων είναι ότι τα παιδιά αποτελούν συνέχεια των γονέων τους και όχι ότι είναι άσχετα διαφορετικά άτομα, όπως προστάζει ο φιλελευθερισμός. Συνεπώς και στην περίπτωση της παραδοσιακής εξουσίας, η κληρονομικότητα αποτελεί έναν βασικό τρόπο νομιμοποίησης της εξουσίας, ενάντια στην φιλελεύθερη αντίληψη.

Το γεγονός ότι οι απόγονοι αποτελούν συνέχεια των γονέων και όχι διαφορετικά ανεξάρτητα άτομα, εντοπίζεται σε πολλές εκφάνσεις του βίου των ανθρώπων. Η πιο χτυπητή περίπτωση είναι το κληρονομικό δίκαιο. Το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας, αν όχι όλο, καταλήγει στους άμεσους συγγενείς. Στην σημερινή εποχή έχουν εισαχθεί φιλελεύθερα στοιχεία, όπως ότι επιτρέπεται η μισή περιουσία να κληροδοτηθεί βάσει διαθήκης σε άλλους εκτός οικογένειας. Στην αρχαϊκή εποχή τα πράγματα ήταν ακόμη πιο αυστηρά, σε βαθμό που να μην υπάρχει διαθήκη και τα περιουσιακά στοιχεία να μένουν αποκλειστικά στην οικογένεια. Άλλο φιλελεύθερο στοιχείο που έχει εισαχθεί είναι η πληρωμή φόρου κληρονομιάς στα τέκνα, επειδή θεωρούνται ως "ανεξάρτητα" άτομα, που αποκτούν "ξαφνικά" περιουσία.

Το συμπέρασμα είναι ότι οι άνθρωποι βαθύτερα αντιμετωπίζουν τους απογόνους ως αδιάσπαστη συνέχεια των γονέων. Κατ' αυτόν τον τρόπο νομιμοποιούν ενστικτωδώς την κληρονομική διαδοχή στην εξουσία, ενώ δέχονται ως αυτονόητη την διανομή της περιουσίας στους άμεσους απογόνους.