Ο κεφαλικός δείκτης στη Γαλλία ΙΙ

Ο πρωτοπόρος Γάλλος ανθρωπολόγος René Collignon έκανε εκτεταμένες ανθρωπομετρικές μελέτες στη χώρα καταγωγής του, φτάνοντας στο να συλλέξει τόσα στοιχεία ώστε σχεδιάσει με επιτυχία τον πρώτο χάρτη κεφαλικού δείκτη για χώρα του κόσμου. Σε δημοσίευσή του στο περιοδικό Annales de Géographie, σε άρθρο με τίτλο "De l'Auvergne à l'Atlantique, Étude anthropologique" ο Collignon παρουσίασε μια ανανεωμένη έκδοση του χάρτη κάνοντας παράλληλα χρήσιμες παρατηρήσεις από ανθρωπολογικής, αλλά και ιστορικής σκοπιάς.

Αρχικά ο Collignon κάνει λόγο για το έργο της συστηματοποίησης των ανθρωπολογικών μετρήσεων από τον Broca, που αποτέλεσαν το θεμέλιο της επιστήμης της φυσικής ανθρωπολογίας και της διάκρισης των ανθρωπίνων φυλών. Η ανάπτυξη της φυσικής ανθρωπολογίας βοήθησε στο να γίνει αντιληπτό ότι δεν υπάρχει πλήρης ταύτιση φυλής και έθνους, ούτε φυλής και γλώσσας. Η Γαλατία...
πήρε την γλώσσα των Ρωμαίων, όμως δεν άλλαξε φυλετικά. Οι νέγροι των ΗΠΑ μιλούν αγγλικά, αλλά παραμένουν νέγροι βιολογικά.

Ο Collignon διαπιστώνει ότι η δυτική Ευρώπη αποτελείται από τρεις με τέσσερις διαφορετικές φυλές, σε σημαντική μίξη μεταξύ τους. Υπάρχουν περιοχές όπου επικρατεί ένας φυλετικός τύπος, με αποτέλεσμα να θεωρείται χαρακτηριστικός και να υποδηλώνει συγκεκριμένη καταγωγή, όμως σε άλλες περιοχές η μίξη είναι σημαντική και δεν μπορούν να βγουν ανάλογα συμπεράσματα.

Οι ανθρωπολογικοί χάρτες είναι απαραίτητοι για τον εντοπισμό των γεωγραφικών ορίων που συνδέονται με φυλετική διαφοροποίηση. Στην Γαλλία οι μελέτες των Boudin και Broca για το ανάστημα και του Topinard για το χρώμα ματιών και μαλλιών, υπέδειξαν ότι στα βόρεια της χώρας υπάρχει ένα στοιχείο ξανθό δολιχοκέφαλο, που ταιριάζει με τις παρατηρήσεις του Ιούλιου Καίσαρα από την αρχαιότητα ακόμη. Γίνεται η επισήμανση ότι οι αρχαίοι Κέλτες ήταν κυρίως Νορδικοί που αποτελούσαν την αριστοκρατία, ενώ ο πολύς λαός ήταν κυρίως Αλπικός, με τις όποιες παρερμηνείες συνεπάγεται συνήθως αυτό. Στα μεσογειακά παράλια γίνεται λόγος για τους αρχαίους Έλληνες αποίκους και τους Ίβηρες στα νοτιοδυτικά.

Ο συγγραφέας παρουσιάζει έναν βελτιωμένο χάρτη κεφαλικού δείκτη σε σχέση με τον πρώτο του 1890. Βασίζεται σε περίπου διπλάσιες μετρήσεις από τον προηγούμενο. O Collignon επισημαίνει ότι ο κεφαλικός δείκτης είναι το σημαντικότερο φυλετικό γνώρισμα. Σε 15.914 άτομα, η γεωγραφική κατανομή του κεφαλικού δείκτη είναι αυτή του παρακάτω χάρτη:

Με πιο σκούρο χρώμα οι περιοχές με βραχυκεφαλία, με πιο ανοιχτό οι περιοχές με δολιχοκεφαλία.

Στα νότια της χώρας υπάρχει ένα στοιχείο με σκούρο χρωματισμό και δολιχοκεφαλία, που αντιστοιχεί σε Μεσογειακούς (ή Κρομανοειδείς). Στα βόρεια της χώρας υπάρχει ένα στοιχείο με ανοιχτό χρωματισμό και δολιχοκεφαλία, που αντιστοιχεί σε Νορδικούς. Στο κύριο σώμα της χώρας υπάρχει ένα σκουρόχρωμο βραχυκέφαλο στοιχείο, με χαμηλό ανάστημα και ευρεία σωματοδομή, που αντιστοιχεί σε Αλπικούς. O Collignon κάνει λόγο και για ένα στοιχείο με σκούρο χρωματισμό, έντονα ζυγωματικά, δολιχοκεφαλία και δραστήριο χαρακτήρα, το οποίο ευθαρσώς το ονομάζει συνέχεια των Cro-Magnon, που αντιστοιχεί στους γνωστούς μας Κρομανοειδείς.

Τα αποτελέσματα δεν διαφέρουν ιδιαίτερα από αυτά του παλαιότερου χάρτη, κάτι που δείχνει ότι το μέγεθος του δείγματος ήταν ικανοποιητικό και στις δυο περιπτώσεις. Η νότια παραλιακή Γαλλία που χαρακτηρίζεται ως "Μεσογειακή", στην πραγματικότητα πέφτει εντός της βραχυκεφαλίας σε πολλές επαρχίες. Στα νοτιοδυτικά οι πληθυσμοί γίνονται πιο δολιχοκέφαλοι λόγω Κρομανοειδών, ενώ στα βόρεια λόγω Νορδικών αλλά όχι και στα βορειοανατολικά. Εν γένει σε ολόκληρη τη χώρα φαίνεται να κυριαρχούν οι βραχυκέφαλοι Αλπικοί και λογικά αποτελούν πάνω από τον μισό πληθυσμό της χώρας. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η φυλετική σύνθεση της σημερινής Γαλλικής επικράτειας, παραμένει η ίδια με αυτή που ήταν στην αρχαία εποχή -πριν την έλευση λαθρομεταναστών.

Μελέτες σαν και αυτή του Collignon τονίζουν την αξία της συλλογής και της γεωγραφικής απεικόνισης της κατανομής των ανθρωπολογικών γνωρισμάτων σε μια χώρα. Μπορούν να βγουν χρήσιμα συμπεράσματα, όχι μόνο από εθνολογικής ή ανθρωπολογικής άποψης, αλλά και από ιστορικής.