Τι είπαν οι ανθρωπολόγοι για τους Έλληνες;

Οι Έλληνες είναι ένας λαός με μακρά ιστορία. Από την προϊστορική εποχή δημιούργησαν υψηλό πολιτισμό, φτάνοντας μέχρι το αποκορύφωμα της κλασικής εποχής. Υψηλό επίπεδο πολιτισμού διατήρησαν μέχρι και την βυζαντινή εποχή, συγκριτικά με άλλες περιοχές.

Στο διάβα των αιώνων, στον Ελλαδικό χώρο συνέβησαν δραματικά γεγονότα. Η πλούσια ιστορία της περιοχής περιλαμβάνει και πληθυσμιακές μεταβολές που πολλές έχουν μάλιστα καταγραφεί και ιστορικά. Είναι γνωστό ότι ιστορικά υπήρξαν μετακινήσεις πληθυσμών στον Ελλαδικό χώρο, ειδικά στον μεσαίωνα. Υπήρξε φυλετική αλλοίωση από Τούρκους, Σλάβους και Αλβανούς; Ποιά είναι εν τέλει η φυλετική σύνθεση των Ελλήνων, αρχαίων και σύγχρονων;

Οι πλέον αρμόδιοι για να απαντήσουν το ερώτημα είναι οι ανθρωπολόγοι. Τι είπαν, λοιπόν, οι ανθρωπολόγοι για τους Έλληνες;

Ο Carleton Coon υποστήριξε ότι οι Έλληνες είναι (Ατλαντο-)Μεσογειακοί, Αλπικοί και Διναρικοί. Να σημειώσουμε ότι στους Ατλαντο-Μεσογειακούς αποδίδει και Κρομανοειδή γνωρίσματα. Ο Coon παρατηρεί ότι οι μετρήσεις σε Ήπειρο, Μακεδονία και Μικρά Ασία δείχνουν βραχυκεφαλία, με μέσο κεφαλικό δείκτη 88, 86 και 87 αντίστοιχα, στην κεντρική και νότια Ελλάδα ο κεφαλικός δείκτης φτάνει στη μεσοκεφαλία, περίπου στο 81-82, κάτι που δείχνει περισσότερους δολιχοκέφαλους, ενώ στη νησιωτική Ελλάδα φτάνει την καθαρή δολιχοκεφαλία. Οι περισσότεροι Έλληνες έχουν καστανό χρώμα μαλλιών και πάνω από δύο στους τρεις έχουν σκούρα μάτια. Στον φυλετικό χάρτη της Ευρώπης που παρουσίασε, η Ελλάδα παρουσιάζεται κυρίως Αλπική, με κάποιους Μεσογειακούς και ελάχιστους Διναρικούς.

Σε σχέση με τους αρχαίους Έλληνες, ο Coon θεωρεί ότι ο τύπος στον οποίο ανήκε ο Σωκράτης, δηλαδή ο Αλπικός, είναι σήμερα ο επικρατέστερος, ενώ ο (Ατλαντο-)Μεσογειακός, που ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένος στην αρχαία εποχή, παραμένει ακόμα εμφανής φυλετική συνιστώσα. Συμπεραίνει ότι υπάρχει σημαντική συνέχεια μεταξύ αρχαίων και σύγχρονων Ελλήνων, πράγμα που σημαίνει ότι θεωρεί τους αρχαίους ότι ανήκαν σε αντίστοιχους φυλετικούς τύπους με τους σημερινούς. Γράφει:

"It is my personal reaction to the living Greeks that their continuity with their ancestors of the ancient world is remarkable, rather than the opposite."

Ο William Ripley διαπιστώνει ότι τα αρχαία κρανία δείχνουν ότι οι αρχαίοι Έλληνες ανήκαν κυρίως στον δολιχοκέφαλο Μεσογειακό τύπο. Από την άλλη, οι σύγχρονοι Έλληνες είναι αρκετά ανομοιογενείς, κάτι που υποδηλώνεται και από τις ιστορικές πηγές. Ωστόσο, ο Μεσογειακός τύπος είναι ακόμα διαδεδομένος. Ο κεφαλικός δείκτης στην εποχή του Ripley μετρούνταν 81 για τους Έλληνες. Οι πιο βραχυκέφαλοι βρίσκονται βόρεια και βορειοδυτικά, ενώ στην κεντρική και νότια Ελλάδα οι δολιχοκέφαλοι αυξάνονται. Στην Μικρά Ασία γράφει ότι η λέξη Έλληνας σχεδόν έχει χάσει το φυλετικό της περιεχόμενο, καθώς έχει γίνει εκτεταμένη μίξη με τους ντόπιους αλλόφυλους. Ο Weisbach βρίσκει 96% με καστανά μαλλιά και ο Ornstein κάτω από έναν στους δέκα, παρότι ενδιάμεσα και μπλε μάτια έχουν πάνω από έναν στους τέσσερις.

Ο Hans Günther βρίσκει ότι οι Αλπικο-Διναρικοί φτάνουν μέχρι την Ελλάδα, η οποία είναι κυρίως Μεσογειακή, ενώ αναφέρονται και οι Αρμενοειδείς.

Ως προς την αρχαία Ελλάδα, ο Günther υπήρξε ο γνωστότερος εκπρόσωπος της Νορδικιστικής σχολής, θεωρώντας ότι οι αρχαίοι Έλληνες ήταν κυρίως Νορδικοί ή έστω στα ανώτερα στρώματα, δημιουργώντας τον κλασικό και όχι μόνο πολιτισμό, αλλά λόγω μίξης με ιθαγενείς και ξένους, σταδιακά απορροφήθηκαν και σχεδόν εξαλείφθηκαν.

Ο Joseph Deniker βασίζεται στις μετρήσεις κρανίων των Nicolucci, Virchow, Zaborowski, de Quatrefages, Hamy, Weisbach και στις μετρήσεις σε ζώντες των Apostolides και Stephanos. Οι μετρήσεις τους δίνονται όλες μαζί σε μορφή πίνακα. Τα αρχαία κρανία δείχνουν ομοιόμορφη δολιχοκέφαλη κατανομή, με μόλις 11% βραχυκεφαλία. Ωστόσο, ο Deniker θεωρεί ότι τα κρανία δεν είναι τόσα πολλά ώστε να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα, καθώς είναι γνωστό από τις αρχαίες πηγές και την αρχαία τέχνη ότι ένα σημαντικό μέρος των αρχαίων Ελλήνων ήταν βραχυκέφαλοι.

Οι σύγχρονοι Έλληνες είναι κατά μέσο όρο μεσοκέφαλοι προς βραχυκέφαλοι. Ο Ελλαδικός χώρος είναι βραχυκέφαλος στα δυτικά, ειδικά στην Ήπειρο και κάπως πιο δολιχοκέφαλος στα ανατολικά και νοτιότερα, δηλαδή σε Θεσσαλία και Πελοπόννησο, αλλά ο μέσος όρος δεν γίνεται ποτέ δολιχοκέφαλος.


O Clon Stephanos γράφει ότι οι Πελασγοί ήταν κυρίως βραχυκέφαλοι, ενώ οι αρχικοί Έλληνες ήταν κυρίως δολιχοκέφαλοι. Τα αρχαία κρανία δίνουν κεφαλικό δείκτη 75,7 ενώ η κατανομή τους δείχνει κυριαρχία της δολιχοκεφαλίας σε Ελλάδα, νότια Ιταλία και Μικρά Ασία. Ωστόσο, η αρχαία τέχνη δείχνει ότι οι βραχυκέφαλοι ήταν περισσότεροι από ότι δείχνουν τα ευρεθέντα κρανία. Οι μετρήσεις σε ζώντες έδειξαν στα τέλη του 19ου αιώνα κεφαλικό δείκτη 81,2 στην Ελλάδα, κάτι που δείχνει μίξη δολιχοκέφαλων και βραχυκέφαλων. Ο Stephanos δίνει την μεταβολή του κεφαλικού δείκτη στην Ελλάδα υπό μορφή πίνακα. Επικρατεί η λεπτορρινία με μια σημαντική μειοψηφία μεσόρρινων. Έπειτα παρατίθενται οι μετρήσεις του Ornstein για το χρώμα μαλλιών και ματιών των Ελλήνων.

Τα συμπεράσματα του Stephanos είναι τα εξής. Στην αρχαία εποχή οι Έλληνες ήταν κυρίως δολιχοκέφαλοι, αλλά σίγουρα ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ήταν βραχυκέφαλοι. Οι σύγχρονοι Έλληνες (τέλη 19ου αιώνα) είναι μεσο-βραχυκέφαλοι. Όμως, όπως γράφει ο Stephanos, αυτή η μεταβολή δεν φαίνεται να συνέβη τόσο από την είσοδο ξένων βραχυκέφαλων στοιχείων, όσο από εσωτερική μεταβολή των ντόπιων Ελλαδικών τύπων, υπέρ των βραχυκέφαλων.

O Robert Bennet Bean υποστήριξε ότι οι Μεσογειακοί δημιούγησαν σημαντικό πολιτισμό στην περιοχή και συναντήθηκαν με τους Αλπικούς που είχαν εισέλθει από τα βόρεια στον Ελλαδικό χώρο. Στην περιγραφή του Μεσογειακού τύπου, αναφέρει τους Έλληνες, ως από τους πρώτους φορείς υψηλού πολιτισμού.

O Roland Dixon βρίσκει ότι υπάρχει μια μίξη δολιχοκέφαλων και βραχυκέφαλων, που προήλθε από την είσοδο βραχυκέφαλων στον Ελλαδικό χώρο. Πιθανότατα στην αριστοκρατία προεξάρχουσα θέση είχαν οι δολιχοκέφαλοι. Θεωρεί ότι στην σημερινή Ελλάδα κατοικούν Αλπικοί και Μεσογειακοί, με τους πρώτους να είναι περισσότεροι στα βόρεια και τους δεύτερους στα νότια.

Ο Alfred Haddon γράφει ότι ο ιθαγενής Μεσογειακός τύπος έχει επικαλυφθεί από τον Αλπικό τύπο. Ο κεφαλικός δείκτης έχει φτάσει το 81 (τότε) και οι Έλληνες έχουν κυρίως οβάλ και σχετικά λεπτό πρόσωπο, χωρίς γωνίες, με ίσια και λεπτή μύτη και σκούρα μαλλιά και μάτια.

Ο Eugène Pittard διαπιστώνει πως αν η αρχαία Ελλάδα ήταν δολιχοκεφαλική, η σύγχρονη έχει αλλάξει σημαντικά. Ο Pittard βρίσκει 49% βραχυκέφαλους και 34% δολιχοκέφαλους. Υπάρχει σημαντική ανομοιομορφία, με δύο τύπους να είναι εμφανείς βάσει της διαφοράς του κεφαλικού δείκτη, τουλάχιστον ο Διναρικός και ο Μεσογειακός. Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων είναι καστανοί. Για τον Αιγαιακό χώρο, θεωρεί ότι οι κάτοικοι ήταν αρχικά κυρίως δολιχοκέφαλοι, με μια σταδιακή εισροή βραχυκέφαλων μετέπειτα.

 

O Giuseppe Sergi υποστήριξε ότι οι αρχαίοι Έλληνες ανήκαν κυρίως στον Μεσογειακό τύπο, κάτι που υποδεικνύεται από τα αρχαία Ελληνικά αγάλματα που τον απεικονίζουν συστηματικά. Ο κλασικός πολιτισμός ήταν δημιούργημα των Μεσογειακών.





 

Ο Άρης Πουλιανός θεωρεί ότι το φυλετικό υπόστρωμα των Ελλήνων είναι ο Αιγιακός (Μεσογειακός) και ο Ηπειρωτικός (Διναρικός) τύπος, ενώ εντοπίζει και στοιχεία Προσωασιατικά (Αρμενοειδή) βάσει των φωτογραφιών. Η μελέτη του έχει παρουσιαστεί αναλυτικότερα.

Για τον Dudley Buxton οι σύγχρονοι Έλληνες είναι ελαφρά πιο βραχυκέφαλοι από τους αρχαίους κατοίκους της χώρας. Συμπεραίνει ότι: "Οι Έλληνες αποτελούν έναν συνδυασμό, ίσως πολύ αρχαίο, από Αλπικούς και Μεσογειακούς".





 



Είδαμε ότι πλήθος ανθρωπολόγων ασχολήθηκαν με την φυλετική σύνθεση της Ελλάδας, αρχαίας και σύγχρονης. Οι περισσότεροι υποστήριξαν ότι οι αρχαίοι Έλληνες ήταν κυρίως δολιχοκέφαλοι Μεσογειακοί, με μια σημαντική βραχυκέφαλη, κυρίως Αλπική, ίσως και Διναρική, συνιστώσα. Για την σύγχρονη εποχή, αν συγκεράσουμε όλες τις απόψεις των ανθρωπολόγων, οι Έλληνες φαίνεται ότι αποτελούνται από Αλπικούς, Μεσογειακούς και Διναρικούς, ενώ κάποιοι υπέδειξαν Αρμενοειδείς και Κρομανοειδείς επιδράσεις στον πληθυσμό.

Τι λέτε, ισχύουν αυτές οι διαπιστώσεις αν κοιτάξετε γύρω σας;