Μετρήσεις κεφαλικού δείκτη στην Ελλάδα

Μία από τις πρώτες ανθρωπολογικές μελέτες στην Ελλάδα πραγματοποίησε ο Ν. Αποστολίδης, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσίευσε στο Δελτίον της ιστορικής και εθνολογικής εταιρείας της Ελλάδος, σε άρθρο με τίτλο "Συμβολαί εις την Ελληνικήν Ανθρωπολογίαν". Ο Αποστολίδης συνέδραμε καταλυτικά στα πρώτα βήματα της φυσικής ανθρωπολογίας στην Ελλάδα, μαζί με τον Α. Νεόφυτο και τον Κ. Στέφανο. Η μελέτη εξετάζει τον κεφαλικό δείκτη σε 80 Έλληνες από διάφορες περιοχές της χώρας. Aποτελεί συνέχεια των ήδη δημοσιευθέντων μετρήσεων του ιδίου στο περιοδικό της Ανθρωπολογικής Εταιρίας του Παρισιού.

Αρχικά, ο Αποστολίδης επισημαίνει ότι κάθε φυλή χαρακτηρίζεται εκ του σχήματος της κεφαλής. Λαμβάνοντας μετρήσεις με κατάλληλα όργανα, βρίσκουμε το πλάτος και το μήκος της κεφαλής, με τον λόγο τους επί τοις εκατό να αποτελεί τον κεφαλικό δείκτη. Στην συνέχεια παραθέτει διάσημους Ευρωπαίους ανθρωπολόγους, των οποίων ακολούθησε την μεθοδολογία. Στην συνέχεια ορίζει τις έννοιες της δολιχοκεφαλίας, μεσοκεφαλίας και βραχυκεφαλίας. Ακολουθούν τα αποτελέσματα της έρευνάς του. Οι μετρήσεις δίνονται στον παρακάτω πίνακα:...

Ο μέσος κεφαλικός δείκτης προκύπτει 79,9 που βρίσκεται στα όρια δολιχοκεφαλίας-μεσοκεφαλίας βάσει της δικής μας ταξινόμησης. Πιθανότατα αιτιολογείται από το γεγονός ότι πάνω από τις μισές μετρήσεις είναι από την Θεσσαλία, όπου είναι γνωστό ότι υπάρχει τάση δολιχοκεφαλίας.

Αν χωρίσουμε το δείγμα ανά περιοχές της χώρας, προκύπτει ότι οι Θεσσαλοί έχουν κεφαλικό δείκτη περίπου 78,5 επηρεάζοντας τον μέσο όρο του όλου δείγματος. Οι δυο κάτοικοι από τα Ιόνια νησιά έχουν μέσο κεφαλικό δείκτη 78,8, ένας Ηπειρώτης είναι υπερβραχυκέφαλος και οι λίγοι Μακεδόνες βρίσκονται περίπου στο 82,4 δηλαδή εμφανίζουν ήπια βραχυκεφαλία, με μίξη δολιχοκέφαλων με περισσότερους βραχυκέφαλους. Οι Πελοποννήσιοι βρίσκονται περίπου στο 81,7 δηλαδή σε μια παρόμοια κατάσταση με λίγο περισσότερους δολιχοκέφαλους. Το δείγμα από την (ανατολική) Στερεά Ελλάδα τείνει δολιχοκέφαλο, με μέσο κεφαλικό δείκτη περίπου 79,2.

Η ταξινόμηση με βάση τον κεφαλικό δείκτη είναι ως εξής:
Δολιχοκέφαλοι (ΚΔ<80): 47,5%
Μεσοκέφαλοι (80≤ΚΔ<82): 21,2%
Βραχυκέφαλοι (82≤ΚΔ): 31,3%

Εν γένει οι μετρήσεις του Αποστολίδη είναι από τη Θεσσαλία, την Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα και μάλιστα αρκετά ανατολικά σε κάθε περίπτωση. Ως γνωστόν, οι δυτικές περιοχές της Ελλάδας είναι πιο Διναρικές και συνεπώς βραχυκέφαλες, όπως είχε επισημάνει και ο Deniker. Ταυτόχρονα, η Μακεδονία, η Θράκη και το μεγαλύτερο μέρος της Ηπείρου δεν είχαν ακόμα απελευθερωθεί και δεν ελήφθησαν αρκετές μετρήσεις εκεί, οι οποίες λογικά θα αύξαναν τον κεφαλικό δείκτη. Επίσης, δεν είχε γίνει η ανταλλαγή πληθυσμών. Συνεπώς, το δείγμα του Αποστολίδη δεν είναι πλήρως αντιπροσωπευτικού του σημερινού Ελληνικού πληθυσμού. Οι μεταγενέστερες μελέτες του Πουλιανού αποτυπώνουν υψηλότερο μέσο κεφαλικό δείκτη στη χώρα, καθώς έχει ληφθεί υπόψη ολόκληρη η χώρα.

Συμπερασματικά, οι μετρήσεις του πρωτοπόρου Έλληνα ανθρωπολόγου αποτυπώνουν κάποιες τάσεις στον κεφαλικό δείκτη στην Θεσσαλία, την Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο, υποδεικνύοντας την ανθρωπολογική ποικιλομορφία στις διάφορες περιοχές της χώρας.