Κλων Στέφανος - Εθνολογία και Ανθρωπολογία της Ελλάδας

Ο Κλων Στέφανος ήταν Έλληνας ιατρός και ανθρωπολόγος από την Κέα. Αρχικά σπούδασε ιατρική και έπειτα ανθρωπολογία στο Παρίσι. Ιδρύει μαζί με τους Μ. Αποστολίδη και Α. Νεόφυτο το πρώτο Ανθρωπολογικό Μουσείο της Ελλάδος το 1886 και διεξάγει ανθρωπολογικές μετρήσεις και αρχαιολογικές ανασκαφές στην Ελλάδα. Στο βιβλίο του "La Grèce au point de vue naturel, ethnologique, anthropologique, démographique et médical", του 1884, μελετά στα κεφάλαια VI και VII την Ελλάδα από πλευράς εθνολογικής και ανθρωπολογικής αντίστοιχα.

VI. ΕΘΝΟΛΟΓΙΑ

Ο Στέφανος γράφει αρχικά για τους προϊστορικούς χρόνους, με βάση τα στοιχεία της αρχαιολογίας και παραθέτοντας τις αναφορές του Ομήρου. Διαπιστώνει ότι...
δύσκολα μπορούν να εξαχθούν σίγουρα συμπεράσματα. Έπειτα μελετά τους λαούς που έζησαν στην Ελλάδα.

Με βάση τις πηγές, οι Πελασγοί θεωρούνται αυτόχθονες και κατοικούν σε πολλά μερη της Ελλάδας. Οι Πελασγοί χωρίζονται σε Τυρσηνούς, Λέλεγες και άλλους. Μάλιστα για τους Λέλεγες έχει σωθεί ότι χαρακτηρίζονταν ως ένας λαός ειρηνικός και ήσυχος, υποχωρόντας εύκολα μπροστά στους κατακτητές. Προκύπτει ξεκάθαρα ότι οι Πελασγοί ήταν κυρίως Αλπικοί, σίγουρα με κάποιους δολιχοκέφαλους, που αργότερα κατακτήθηκαν από τους δολιχοκέφαλους επονομαζόμενους Έλληνες, αλλά θα υπήρχε για κάποιο διάστημα διπλή ονομασία, μέχρι να επικρατήσει το Έλληνες για όλους.

Οι Έλληνες ή Γραικοί ή Σελλοί, έρχονται από την Ήπειρο και την περιοχή της Δωδώνης με βάση της πηγές, προς τον ενδότερο Ελλαδικό χώρο και κατά κλάδους κατακτούν τους Πελασγικούς λαούς με ευκολία. Οι διάφοροι κλάδοι, όπως π.χ. Αχαιοί, Δωριείς, Ίωνες, Αιολείς έχουν πάρει τα ονόματα από τον γενάρχη τους. Οι Ίωνες εγκαταστάθηκαν σε Αττική, νησιά του Αιγαίου και αργότερα στα παράλια της Μικράς Ασίας. Οι Δωριείς θεωρούνταν οι κυρίως Έλληνες, με βάση τον Ηρόδοτο και τον Αριστοτέλη. Οι Δωριείς εμφανίζονται πρώτα στην Φθιώτιδα από τον καιρό του Δευκαλίωνα και στους πρόποδες του Ολύμπου. Αργότερα κατευθύνονται νότια και με τη βοήθεια των Ηρακλειδών και των Αιτωλών, μετά από πολλές συγκρούσεις κατορθώνουν και κατακτούν την Πελοπόννησο, οι κάτοικοι των οποίων είτε μεταναστεύουν, είτε υποτάσσονται. Οι Δωριείς μετά από αιώνες μιγνύονται με τους ιθαγενείς Πελασγούς, ενώ οι Σπαρτιάτες διατηρούν ένα καθεστώς μη μίξης με τους ντόπιους για πολλούς αιώνες, εξ'ου και το μεγαλείο της Σπάρτης. Ωστόσο, είλωτες και περίοικοι αναγνωρίζονται συχνά ως πολίτες ανά τους αιώνες, ειδικά όταν οι όμοιοι γίνονται ελάχιστοι. Οι Αιολείς κατακτούν την Θεσσαλία, αλλά κατεβαίνουν αργότερα και στην δυτική Πελοπόννησο. Οι Αιολείς θεωρούνταν ότι κατείχαν το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας πριν κατακτηθούν από τους Δωριείς και μιχθούν μαζί τους. Οι Αχαιοί θεωρούνταν κλάδος από τους Αιολείς που εγκαταστάθηκαν στην Πελοπόννησο και αργότερα σε Κρήτη και Κύπρο, όμως υπάρχουν λίγα στοιχεία για αυτούς.

Στους Ρωμαϊκούς χρόνους κανένα ξένο στοιχείο δεν εισήλθε στον Ελλαδικό πληθυσμό. Μόνο οι μεγάλες πόλεις, όπως Αθήνα, Πάτρα, Δύμη, Νικόπολη, Δήλος είχαν ξένους και αυτοί ήταν κυρίως Ρωμαίοι. Οι επιγραφές ονομάτων δηλώνουν μόνο ελάχιστα λατινικά ονόματα και αυτά λογικά Ελλήνων που είχαν λάβει την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη. Οι σκλάβοι υπήρχαν πράγματι, αλλά ο Στέφανος κρίνει ότι δεν μίχθησαν με τους γηγενείς και αργότερα μειώθηκαν λόγω μείωσης της ευημερίας κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους.

Στους μεσαιωνικούς χρόνους γίνονται οι επιθέσεις Αβάρων και Σλάβων. Οι στρατιές τους είναι ολιγάριθμες, αλλά κατακτούν τον Ελλαδικό χώρο και φτάνουν μέχρι την Πελοπόννησο. Έπειτα περιγράφει τις μετακινήσεις στην Βαλκανική χερσόνησο, θεωρώντας ότι οι "Σλάβοι" άφησαν ελάχιστη πληθυσμιακή επίδραση πίσω τους. Οι Φράγκοι ήταν ελάχιστοι, πολλοί εκδιώχτηκαν από τους Τούρκους και τελικά σχεδόν δεν άφησαν ίχνη πίσω τους. Οι Αλβανοί όπως τους αποκαλεί ο Στέφανος, απόγονοι των αρχαίων Ιλλυριών, έρχονται στον Ελλαδικό χώρο τον 14ο αιώνα, εν μέσω πολέμων μεταξύ Φράγκων, Βυζαντινών, Τούρκων και εγκαθίσταται μετά από άδεια των Φράγκων και Βυζαντινών σε Αττική, Βοιωτία, Αργολίδα, Κόρινθο, Κυκλάδες και αλλού. Επισημαίνει ότι δεν έχουν αφομοιωθεί πλήρως και αποτελούν Αλβανούς "ελληνοποιημένους", αλλά έχουν Ελληνική εθνική συνείδηση, πολέμησαν σκληρά για την ανεξαρτησία της Ελλάδας και θεωρούνται πλέον Έλληνες.

Και πάμε στο κομμάτι που κυρίως μας ενδιαφέρει ως προς τα φυλετικά:

VII. ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ

Αρχαιότητα: Οι Πελασγοί θεωρούνται βραχυκέφαλοι, ενώ οι Έλληνες δολιχοκέφαλοι. Ο Στέφανος θεωρεί ότι τα στοιχεία δεν είναι ικανοποιητικά, αλλά υποστηρίζει ότι οι Πελασγοί είναι κυρίως βραχυκέφαλοι, ενώ οι Έλληνες κυρίως δολιχοκέφαλοι. Εκφράζει αμφιβολίες περί της κυριαρχίας της δολιχοκεφαλίας στην αρχαία Ελλάδα λόγω μικρού δείγματος κρανίων, παρατηρώντας μεταξύ άλλων ότι η Αφροδίτη της Μήλου είναι μεσοκέφαλη! Στα σύγχρονα κρανία ο κρανιακός δείκτης αυξάνει.

Στους σύγχρονους ζώντες κατοίκους της ελεύθερης τότε Ελλάδας του 1884, ανατολικά κυριαρχεί η δολιχοκεφαλία. Στην Πελοπόννησο και ιδίως σε Μαντίνεια και Λακωνία η δολιχοκεφαλία κυριαρχεί, ενώ η βραχυκεφαλία κυριαρχεί στους θύλακες όπου υπάρχουν Αλβανοί, όπως γράφει. Σε νησιά του Αιγαίου, Κρήτη και Θεσσαλία η δολιχοκεφαλία κατέχει την πρώτη θέση, με μικρούς θύλακες βραχυκεφαλίας. Στη Θράκη κυριαρχεί η βραχυκεφαλία, όπως και στην Ήπειρο. Επίσης στην βορειοδυτική Μικρά Ασία εμφανίζεται σημαντική δολιχοκεφαλία. Ο μέσος κεφαλικός δείκτης στην ελεύθερη τότε Ελλάδα είναι 81,2 που σημαίνει μίξη βραχυκέφαλων και δολιχοκέφαλων.

Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο Στέφανος είναι ότι ο Ελληνικός πληθυσμός, κυρίως στον Μεσαίωνα, δέχτηκε την επίδραση πολλών ξένων στοιχείων, "αλλά δεν συσσωρεύτηκαν σε βαθμό ώστε να αλλάξουν τα στοιχεία του πληθυσμού της χώρας". Ο πληθυσμός των αρχαίων χρόνων έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό, καθώς ο Στέφανος κρίνει ότι οι βραχυκέφαλοι ήταν περισσότεροι στην αρχαιότητα από ότι λέει το μικρό δείγμα κρανίων. Συνεπώς εμμέσως κρίνει ότι οι βραχυκέφαλοι Αλπικοί και οι δολιχοκέφαλοι Μεσογειακοί της αρχαίας Ελλάδας αποτελούν σε μεγάλο βαθμό τους προγόνους των σημερινών Ελλήνων.