Περί του Κρομανοειδούς τύπου

Τι γνωρίζουμε για τον Κρομανοειδή τύπο; Ποια τα γνωρίσματά του; Ποια η ιστορία της μελέτης των Κρομανοειδών μορφών της Ευρώπης; Η εξαιρετική μελέτη του Fritz Paudler με τίτλο "Cro-Magnon-Studien. Eine geschichtliche und programmatische Skizze", που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Anthropos, μελετά τα βασικά ζητήματα που αφορούν στον Κρομανοειδή τύπο. Από τη μελέτη θα εστιάσουμε στα γνωρίσματα του Κρομανοειδούς τύπου, στην ιστορία της ανθρωπολογικής μελέτης του και στην εξελικτική του σχέση με τους υπόλοιπους Ευρωπαϊκούς.

O Paudler ξεκινά με την διαπίστωση ότι η Κρομανοειδής μορφή, που εντοπίζεται σε σκελετούς και κρανία στην Ευρώπη και στη βόρεια Αφρική, επιβιώνει μέχρι της μέρες μας, όχι σε υπολείμματα, αλλά σε κάποιους πληθυσμούς αποτελεί το κύριο φυλετικό συστατικό. Η εξάπλωσή των Κρομανοειδών σήμερα είναι τέτοια που οι ανθρωπολόγοι τους έχουν εντοπίσει από τη Λιβύη μέχρι τη Σουηδία και από τα Κανάρια νησιά μέχρι τη Βουλγαρία και παραπέρα. Πράγμα που σκιαγραφεί το εύρος και της προϊστορικής εξάπλωσης των Κρομανοειδών.

Οι Κρομανοειδείς μορφές παρουσιάζουν σημαντικό φάσμα διαφοροποίησης. Σκούρο χρωματισμό και χαμηλότερο ανάστημα...
έχουν οι Κρομανοειδείς της βόρειας Αφρικής (Berberid) και αυτοί της νότιας Ευρώπης (Atlanto-Med). Πιο ανοικτό χρωματισμό και υψηλότερο ανάστημα έχουν οι Κρομανοειδείς της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης (Faelid?). Πολλοί ανθρθωπολόγοι έχουν εντοπίσει την εξελικτική συσχέτιση μεταξύ Κρομανοειδών και Νορδικών στη βόρεια Ευρώπη, ενώ άλλοι έχουν βρει συσχετίσεις μεταξύ των Κρομανοειδών της νότιας Ευρώπης και των Μεσογειακών. Υποδηλώνεται κατά αυτόν τον τρόπο η απώτερη σύνδεση Ευρωπαϊκών φυλών με αρχικές Κρομανοειδείς μορφές.

Η ύπαρξη του Κρομανοειδούς τύπου θεμελιώθηκε αρχικά μέσω της αρχαιολογίας. Μάλιστα, το όνομά του το έχει λάβει από το σπηλαιο της νοτιο-δυτικής Γαλλίας όπου βρέθηκε το πρώτο αναγνωρίσιμο σκελετικό εύρημα του τύπου αυτού. Πολλοί ανθρωπολόγοι, όπως οι Kollman, Ranke, Lapouge, κτλ εντόπισαν κρανία με τα Κρομανοειδή γνωρίσματα και έκαναν νύξη περί αυτών σε μελέτες τους. Ο αρχικός Κρομανοειδής τύπος, όπως εντοπίζεται στα προϊστορικά σκελετικά υπολείμματα, παρουσιάζει κοντό πρόσωπο, δολιχοκεφαλία και γωνιώδες τετράγωνο πρόσωπο, με έντονα υπερόφρια τόξα. Αργότερα, ύστερα από χιλιετίες εξελικτικής διαφοροποίησης, μέρος των Κρομανοειδών απέκτησε λεπτοπροσωπία ή μεσοκεφαλία, με αποτέλεσμα σήμερα στην Ευρώπη να υπάρχει αρκετή ποικιλομορφία στις Κρομανοειδείς μορφές, οι οποίες είναι από μεσοκέφαλες έως δολιχοκέφαλες, από λεπτόρρινες μέχρι μεσόρρινες και από λεπτοπρόσωπες έως ευρυπρόσωπες. Αυτή η ποικιλομορφία υπήρξε ο βασικός λόγος αδυναμίας των πρώτων ανθρωπολόγων να τους διακρίνουν ως ξεχωριστό φυλετικό τύπο. Ωστόσο, το γωνιώδες πρόσωπο, το βλέμμα με τα βαθιά τοποθετημένα μάτια και τα εμφανή υπερόφρυα τόξα αποτελούν αναγνωρίσιμα στοιχεία του τύπου.

Εξετάζοντας τους Κέλτες της Βρετανίας και της Ιρλανδίας, ο Paudler προσπαθεί να εντοπίσει την φυλετική τους καταγωγή. Μελέτες στους σύγχρονους κατοίκους έδειξαν ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού ότι έχει σκληρά γνωρίσματα στο πρόσωπο, με ισχυρές γωνίες. Το καστανό χρώμα μαλλιών τους, σε συνδυασμό με τη δολιχοκεφαλία τους, έφερε σε αδιέξοδο τους ανθρωπολόγους που τους θεωρούσαν Νορδικούς και άλλοι τους θεώρησαν Μεσογειακούς, είτε μικτές/μεταβατικές μορφές. Στην πραγματικότητα μιλάμε για Κρομανοειδείς, οι οποίοι εντοπίζονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις και στη Σκανδιναβία. Αρκετοί ανθρωπολόγοι έχουν επισημάνει τα γωνιώδη γνωρίσματα των κατοίκων της Ιβηρικής χερσονήσου, της νότιοδυτικής Γαλλίας, ακόμα και σε περιοχές της κεντρικής Ευρώπης. Επίσης, πολλές είναι και οι αναφορές για έντονα γωνιώδη γνωρίσματα στους κατοίκους της βόρειας Αφρικής, ιδιαίτερα στους Βερβέρους. Ο συγγραφέας προσπαθεί να εξηγήσει τον διαχωρισμό των δύο κλάδων των Κρομανοειδών, βόρειο και νότιο και τη συσχέτιση αυτής της προϊστορικής διαίρεσης με την μετέπειτα γλωσσική, ιστορική και πολιτισμική εξέλιξη της Ευρώπης.

Το συμπέρασμα είναι ότι οι Κρομανοειδείς αποτελούν πιθανότατα την αρχαιότερη ανθρώπινη μορφή στην Ευρώπη. Οι απόγονοί τους αποτελούν μέχρι και σήμερα σημαντικό μέρος του Ευρωπαϊκού πληθυσμού. Οι Κρομανοειδείς διακρίνονται σε δύο κύριες υποκατηγορίες, τους βόρειους και τους νότιους, ενώ φαίνεται ότι σχετίζονται εξελικτικά τουλάχιστον με τους υπόλοιπους δολιχοκέφαλους τύπους της Ευρώπης.