Φυλετική τυπολογία και φυλετική ψυχολογία

Η μελέτη της φυλετικής τυπολογίας της Ευρώπης, ξεκινώντας από τη Γαλλία και τη Γερμανία, επεκτάθηκε και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Στη δεκαετία του '30 η πνευματική ακτινοβολία της Γερμανίας στην ανθρωπολογική επιστήμη ώθησε δεκάδες επιστήμονες από χώρες της κεντρικής Ευρώπης, όπως Αυστρία, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβενία, Κροατία και Σερβία να συμπεριλάβουν την φυλετική τυπολογία στις μελέτες τους. Στα βαλκάνια, σημαντικός εκπρόσωπος αυτής της τάσης υπήρξε ο Γιουγκοσλάβος ψυχολόγος Vladimir Dvorniković. Στο γνωστότερο βιβλίο του με τίτλο Karakterologija Jugoslovena, περιγράφει τον ψυχισμό των Γιουγκοσλάβων, θεωρώντας τους αρκετά ομοιογενείς, με προεξάρχουσα τη Διναρική φυλή. Ο Dvorniković υπήρξε θιασώτης της ένωσης των δυτικών Βαλκανίων σε ενιαίο κράτος, κοιτάζοντας υπό το φυλετικό πρίσμα, παρά τις διαφορές των λαών αυτών σε ζητήματα όπως θρησκεία, γραφή, γλώσσα, ιστορικές διαμάχες, κτλ. Να σημειώσουμε, ότι την ίδια εποχή στην Ελλάδα κανένας επιστήμονας δεν συνέγραψε την παραμικρή πραγματεία για την φυλετική τυπολογία της Ευρώπης. Σε απόσπασμα του βιβλίου, υπό τον τίτλο "Rasa i karakterologija rasnih i podrasnih tipova", βρίσκουμε την περιγραφή των φυλετικών τύπων της Ευρώπης και μια παρουσίαση των μεθόδων της φυλετικής ψυχολογίας.

Αρχικά, ο συγγραφέας εξηγεί την ανθρώπινη ποικιλομορφία στον πλανήτη, που εμφανίζεται υπό τη μορφή φυλών. Οι νέγροι και οι μογγόλοι διαφέρουν από τους λευκούς, όμως και εντός των φυλετικών κλάδων υπάρχουν διαφορές, π.χ. μεταξύ Νορδικών και Διναρικών στους λευκούς. Επίσης, δεν πρέπει να συγχέουμε τις έννοιες έθνος και φυλή, που παρότι υπάρχει συσχέτιση,...
δεν ταυτίζονται. Γλώσσα και θρησκεία συχνά δεν έχουν καμία σχέση με τη φυλή. Η Ευρώπη αποτελείται από τους εξής φυλετικούς τύπους κατά τον συγγραφέα: Νορδικός (με υποκατηγορία ΚΜ), Μεσογειακός, Αλπικός, Βαλτικός και Διναρικός, ενώ σποραδικά βρίσκουμε μη Ευρωπαϊκούς τύπους, όπως ο Αρμενοειδής, Αραβικός, Τουρανικός, Κεντρικός μογγολικός, κτλ.

Νορδικός: Υψηλό ανάστημα, καλοσχηματισμένη σωματοδομή, μακριά άκρα, δολιχοκεφαλία, μακρύ πρόσωπο με σκληρές γραμμές, στιβαρό βλέμμα. Χείλη λεπτά, μύτη λεπτή και προεξέχουσα. Χρώμα ματιών ανοιχτό ή ενδιάμεσο, σχισμή μετρίου μεγέθους. Χρώμα δέρματος ιδιαίτερα λευκό, χρώμα μαλλιών ξανθό ή κοκκινωπό, με λεπτή και ίσια τρίχα.

Ο Κρομανοειδής (βόρειος, Faelid) αναφέρεται ως υποκατηγορία, με πιο ισχυρή σωματοδομή και κεφαλικό δείκτη ελαφρά υψηλότερο.

Μεσογειακός: Χαμηλό προς μέτριο ανάστημα, με λιγότερο ισχυρή σωματοδομή, δολιχοκεφαλία, λεπτό πρόσωπο και σαρκώδη χείλη. Μαλλιά καστανά, συχνά σγουρά, μάτια καστανά και μεγαλύτερα, φρύδια καλοσχηματισμένα και πιο ψηλά τοποθετημένα, δέρμα πιο σκούρο.

Αλπικός: Χαμηλό προς μέτριο ανάστημα, κοντά άκρα και δάκτυλα, ευρεία σωματοδομή με τάση απόκτησης βάρους, βραχυκεφαλία. Πρόσωπο πλατύ, στρογγυλό, χωρίς γωνίες, ευρύ μέτωπο, μάτια μικρά που δείχνουν νωθρότητα. Χρώμα δέρματος λευκό προς ελαφρά κιτρινωπό, μαλλιά καστανά, με τρίχα χοντρή και ίσια.

Βαλτικός: Μέτριος προς χαμηλό ανάστημα, κοντά άκρα, ευρεία σωματοδομή, βραχυκεφαλία. Πρόσωπο ευρύ, που δείχνει νωθρότητα, χωρίς ιδιαίτερη τριχοφυΐα. Ευρύ μέτωπο, μάτια μικρά, κάποιες φορές με κλίση, χρώμα δέρματος λευκό ελαφρά κιτρινωπό, μαλλιά ανοιχτά.

Διναρικός: Υψηλό ανάστημα, λεπτή σωματοδομή, μακριά άκρα, μακρύς λαιμός, βραχυκέφαλος προς υπερβραχυκέφαλος. Λεπτό πρόσωπο, με σκληρές γραμμές, έντονο πηγούνι, μέτωπο υψηλό και ευρύ. Μύτη λεπτή και προεξέχουσα, συχνά κυρτή, μεγάλα αυτιά, χρώμα δέρματος ελαφρά πιο σκούρο. Χρώμα μαλλιών καστανό, όμως υπάρχει και εμφανές ποσοστό ξανθών Διναρικών, (υποτύπος Savid κατά τον Škerlj).

Αρμενοειδής: Μέτριο ανάστημα, ευρεία σωματοδομή με τάση απόκτησης βάρους. Μύτη μεγάλη,  σαρκώδης και κυρτή, πρόσωπο ευρύτερο των Διναρικών χωρίς γωνίες, χείλη σαρκώδη, σκούρα μαλλιά, μάτια και δέρμα.


Στη συνέχεια ο συγγραφέας πραγματεύεται την επιστήμη της φυλετικής ψυχολογίας. Στα φυλετικά χαρακτηριστικά εντάσσουμε όχι μόνο τα σωματικά, αλλά και τα ψυχικά. Υπάρχει μια αδιαίρετη ενότητα μεταξύ ψυχής και σώματος. Τα ψυχικά γνωρίσματα κληρονομούνται όπως και τα σωματικά. Η φυλετική σύνθεση ενός πληθυσμού επηρεάζει την πνευματική, πολιτισμική και κοινωνική κατάσταση ενός λαού. Στην Ευρώπη οι δολιχοκέφαλοι θεωρούνται ανήσυχοι και δραστήριοι, ενώ οι βραχυκέφαλοι υπομονετικοί και συντηρητικοί.

Πλήθος ανθρωπολόγων επισήμαναν την ύπαρξη των ψυχικών φυλετικών προδιαθέσεων που είναι εμφανείς στον προσεκτικό παρατηρητή και πρέπει να μελετηθούν. Υπάρχουν τρεις προσεγγίσεις:

1. Μελέτη υπό το ιστορικό-πολιτισμικό πρίσμα, δηλαδή εξετάζονται τα χαρακτηριστικά ενός λαού βάσει της ιστορικής του διαδρομής και δημιουργίας, ώστε να διαφανούν τα ψυχικά γνωρίσματα του λαού που τον κατοικεί.

Αυτή η μέθοδος χρειάζεται προσοχή, γιατί όταν εξετάζονται μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες που έχουν υποστεί μίξη ανά τους αιώνες, μπορεί να βγουν λανθασμένα συμπεράσματα. Απαιτούνται εκτιμήσεις περί της φυλετικής σύνθεσης του λαού, ή της πολιτικά και πνευματικά ηγετικής τάξης. Σε κάθε περίπτωση αποτελεί βασικό εργαλείο μελέτης, που δείχνει σε ευρύτερο επίπεδο τη σημασίας της φυλής στη σχηματοποίηση της ιστορικής διαδρομής ενός λαού. Εκπρόσωπος της σχολής αυτής ο H. Günther.

2. Μελέτη με στατιστικές μεθόδους, δηλαδή με ψυχολογικά τεστ σε άτομα διαφόρων φυλών, ώστε να καταγραφούν οι αντιδράσεις τους και να εκτιμηθούν τα ψυχικά τους γνωρίσματα.

Κλασική μέθοδος της επιστήμης της ψυχολογίας, που μπορεί να γίνεται με ερωτηματολόγια, γραπτά τεστ ή κοινωνικά πειράματα. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να εξαχθούν οι δυνατότητες κάθε φυλής, με τρόπο αδιάψευστο. Εδώ απαιτείται τα τεστ να είναι αντικειμενικά και να οδηγούν σε σαφή συμπεράσματα, προσπαθώντας να εξαλειφθεί τυχόν υποκειμενικός παράγοντας. Εκπρόσωπος της σχολής αυτής ο R. Gart.

3. Μελέτη συναισθηματικών αντιδράσεων και κινησιολογίας, μέσω της οποίας ο φυλετικός τύπος θεωρείται ως φορέας ενός διακριτού στιλ συμπεριφοράς.

Κάθε φυλετικός τύπος εκφράζει με διαφορετικό τρόπο τα ίδια συναισθήματα. Αλλιώς εκφράζει τον εκνευρισμό του ένας Νορδικός, αλλιώς ένας Αλπικός και αλλιώς ένας Μεσογειακός. Η εκφραστικότητα διαφέρει και ως προς την κινησιολογία κάθε τύπου, με αποτέλεσμα κάθε φυλετικός τύπος να διακρίνεται από το ιδιαίτερο συμπεριφορικό χαρακτήρα του, ή αλλιως στιλ. Η όλη συμπεριφορά μελετηθεί από πλευράς ψυχολογίας, μέσω παρατήρησης και μελέτης της κίνησης του σώματος. Εκπρόσωπος της σχολής αυτής ο L.F. Clauss.

Συμπερασματικά, κάθε φυλετικός τύπος διαθέτει τα δικά του ψυχικά και σωματικά γνωρίσματα. Στην Ευρώπη η φυλετική τυπολογία έχει μελετηθεί διεξοδικά. Τα σωματικά γνωρίσματα μελετά η φυσική ανθρωπολογία, με τις μεθόδους της ανθρωπομετρίας και ανθρωποσκοπίας. Για τα ψυχικά γνωρίσματα, μπορούμε να εξάγουμε συμπεράσματα είτε εξετάζοντας την ιστορική-πολιτισμική πορεία των λαών βάσει φυλετικής τους σύνθεσης, είτε χρησιμοποιώντας στατιστικές ψυχολογικές μεθόδους, είτε μελετώντας τις συναισθηματικές αντιδράσεις και την κινησιολογία του κάθε τύπου.