Η φυλετική σύνθεση της αρχαίας Ελλάδας

Ο Βρετανός ιατρός Robert Charles δημοσίευσε το 1958 την πληρέστερη μελέτη για την φυλετική σύνθεση της Ελλαδας. Παρότι εδώ δεν εστιάζουμε στην παλαιοανθρωπολογία, παραθέτουμε αυτήν την μελέτη γιατί αναφέρεται στην Ελλάδα, όντας μακράν η πληρέστερη και πιο πρόσφατη. Η μελέτη του Charles παρουσιάστηκε στο περιοδικό Bulletins et Mémoires de la Société d'Anthropologie de Paris με τίτλο "Les populations de la Grèce antique". Ο Charles εξέτασε όλο το σκελετικό υλικό από την Ελλάδα που συνέλεξαν και μελέτησαν προηγούμενοι ανθρωπολόγοι, όπως οι R. Virchow, J. Koumaris, J. Angel, C. Fürst, διορθώνοντας τα λάθη τους.

Αρχικά ο Charles κάνει μια περιγραφή των φυλετικών τύπων και πώς αυτοί ανιχνεύονται από τις μετρήσεις στο σκελετικό υλικό, με έμφαση στο κρανίο. Οι τύποι είναι...
ο Μεσογειακός μαζί με τους Κρομανοειδείς, ο Νορδικός, ο Αλπικός και ο Διναρικός. Έπειτα, γίνεται η ανάλυση των δειγμάτων και προκύπτει η φυλετική σύσταση των Ελληνικών πληθυσμών. Το συνολικό δείγμα αποτελούνταν από 225 κρανία, τα οποία κατανέμονται ως εξής:

Στους Μεσογειακούς υπάρχουν υποτύποι που περιλαμβάνουν και Κρομανοειδείς μορφές. Οι Κρομανοειδείς είναι λιγότεροι από τους μισούς. Φαίνεται λοιπόν ότι οι περισσότεροι αρχαίοι Έλληνες ανήκαν στον Μεσογειακό-ΚΜ τύπο. Ακολουθούν Αλπικοί και Διναρικοί -balkaniques-, αρκετές μίξεις με Μεσογειακούς-ΚΜ και ελάχιστοι Νορδικοί -cordé-. Τα ποσοστά που αντιστοιχούν σε κάθε τύπο συνολικά είναι τα εξής:

Μεσογειακοί,ΚΜ         55,1%
Νορδικοί                       2,2%
Αλπικοί, Διναρικοί        20,0%
μίξεις Μεσογειακών/ΚΜ - Αλπικών/Διναρικών  22,7%

Συνεπώς στην αρχαία Ελλάδα έχουμε κατά σειρά Μεσογειακούς, Κρομανοειδείς, Αλπικούς και Διναρικούς.

Έπειτα o Charles κατανέμει τα σκελετικά δείγματα ανά χρονολογική περίοδο. Χρησιμοποιούμε την δική του ορολογία για κάθε εποχή. Στη Νεολιθική περίοδο (3000-2500 π.Χ.) τα δείγματα είναι λίγα και ανά τόπο εύρεσης είναι τα εξής:

Οι περισσότεροι είναι Μεσογειακοί και έπονται Κρομανοειδείς, Αλπικοί και μίξεις. Τα δείγματα είναι ελάχιστα για να μπορούν να βγουν συμπεράσματα, ωστόσο δίνουν μια κατεύθυνση.

Στην Αρχαία Ελλαδική (2500-2000 π.Χ.) εποχή, από ανασκαφές στον Άγιο Κοσμά που δημοσίευσε ο Γεώργιος Μυλωνάς το 1931, έχουμε τα εξής αποτελέσματα:

Συνεπώς στα 17 δείγματα, υπάρχει πλειοψηφία Μεσογειακών-ΚΜ, με τους Αλπικούς-Διναρικούς να είναι κοντά.

Στην Μέση Ελλαδική (2000-1600 π.Χ.) εποχή τα δείγματα είναι από την Αργολίδα (Μικήνες, Άργος, Ασίνη) τα αποτελέσματα είναι τα εξής:

Εδώ οι Μεσογειακοί-ΚΜ υπερέχουν σημαντικά των Αλπικών-Διναρικών. Μάλιστα ο Charles επισημαίνει για πολλοστή φορά και ορθά, ότι οι Μεσογειακοί-ΚΜ είναι οι αυτόχθονες στον Ελλαδικό χώρο.

Για την Πρόσφατη Ελλαδική (1600-1000 π.Χ) εποχή, τα δείγματα προέρχονται από πολλές περιοχές της Ελλάδας: Αττική (Άγιος Κοσμάς, Μαρκόπουλο, Σπάτα), Βοιωτία (Θήβα), Αργολίδα (Μυκήνες, Ηραίον Άργους, Δένδρα, Άργος, Τίρυνθος, Ναύπλιο, Ασίνη). Το σύνολο των δειγμάτων είναι 67 και προέρχονται κυρίως από την Αργολίδα, η οποία παρουσιάζεται ξεχωριστά. Τα αποτελέσματα είναι τα εξής:

Πάλι βλέπουμε τους Μεσογειακούς-ΚΜ να κυριαρχούν, με μια σταδιακή αύξηση των βραχυκέφαλων Αλπικών και Διναρικών. Τα αποτελέσματα από την Αργολίδα αντιστοιχούν στον Μυκηναϊκό πολιτισμό.

Στην Πρωτογεωμετρική (1100-900 π.Χ) εποχή τα 38 δείγματα προέρχονται από Αττική (Παλαιό Φάληρο, Κεραμεικός, Αρχαία Αγορά, Σαλαμίνα) και Αργολίδα (Άργος, Ασίνη). Η σύνθεση είναι η εξής:

Ο Charles επισημαίνει την μείωση των Μεσογειακών και την αύξηση των βαλκανικών τύπων, κάτι που ίσως να οφείλεται στους Δωριείς που εισήλθαν από τα βορειοδυτικά περίπου το 1100 π.Χ., με ταυτόχρονη φυγή κάποιων Μεσογειακών και δημιουργία αποικιών στην Μεσόγειο.

Στην Γεωμετρική (900-700 π.Χ.) εποχή τα 27 δείγματα προέρχονται από Αττική (Ελευσίνα, Αρχαία Αγορά) και Αργολίδα (Άργος, Ασίνη).

Έχουμε επαναφορά των Μεσογειακών-ΚΜ και μείωση των βραχυκέφαλων Αλπικών-Διναρικών.

Από την Προκλασική (700-500 π.Χ.) εποχή έχουμε ένα μόνο δείγμα, που ανήκει σε Αλπικό. Στην Κλασική (500-300 π.Χ.) εποχή έχουμε δείγματα από Θεσσαλία (Όλυνθος), Αττική (Κουβαρά, Αθήνα) και Αργολίδα (Άργος). Για τα 35 δείγματα προκύπτει η εξής φυλετική κατηγοριοποίηση:

Στην Κλασική περίοδο οι Μεσογειακοί συνεχίζουν να αποτελούν την πλειοψηφία, εμφανίζονται όμως σημαντικά ποσοστά βραχυκέφαλων και μίξεων. Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνονται από αρχαιοελληνικές αναπαραστάσεις της κλασικής περιόδου.

Στην Ελληνιστική (300 π.Χ - 1 μ.Χ) εποχή τα 12 δείγματα προέρχονται από Βοιωτία (Χορσεία), Αττική (Αρχαία Αγορά, Σούνιο) και Αργολίδα (Άργος, Ασίνη). Τα αποτελέσματα είναι τα εξής:

Πάλι οι Μεσογειακοί-ΚΜ αποτελούν την πλειοψηφία, αν και ο συγγραφέας θεωρεί ότι το δείγμα είναι πολύ μικρό σε αυτήν την περίπτωση. Για την Ρωμαϊκή και Προβυζαντινή εποχή τα δείγματα είναι ακόμη λιγότερα, συνεπώς αναξιόπιστα. Πάντως δίνουν πλειοψηφία βραχυκέφαλων.

Καταγήγοντας ο Charles παρουσιάζει τον πίνακα με την φυλετική σύνθεση των αρχαίων Ελλήνων ανά τους αιώνες.

Σε κάθε εποχή βλέπουμε πλειοψηφία Μεσογειακών-ΚΜ οι οποίοι βαίνουν ελαφρά μειούμενοι ανά τους αιώνες. Αντιπροσωπεύουν σε μεγάλο βαθμό τον αρχαίο Ελληνισμό. Στο διάβα των αιώνων, παρατηρείται μια σταδιακή αύξηση βραχυκέφαλων Αλπικών-Διναρικών και συνάμα των μιικτών τύπων. Ο Charles διαπιστώνει ότι δεν υπάρχει μεν "Ελληνική φυλή", αλλά ότι η φυσιογνωμία του Ελληνικού πληθυσμού έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό η ίδια στο διάβα των αιώνων και οι Έλληνες είναι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων και όχι μίγμα μεσαιωνικών εισβολέων, όπως Άβαροι, Φράγκοι, Τούρκοι, Βενετοί. Ο Charles δηλαδή διαπιστώνει φυλετική συνέχεια στους Έλληνες, θεωρούμενοι όμως ότι ανήκουν εξαρχής στους τέσσερις συγκεκριμένους φυλετικούς τύπους.

Τα δείγματα εν γένει δεν είναι πολλά, αλλά δίνουν μια ένδειξη για την φυλετική σύνθεση της αρχαίας Ελλάδας στο διάβα των αιώνων. Η μελέτη του Charles είναι μεγάλης σημασίας, εξαλείφοντας λάθη και παρερμηνείες άλλων ανθρωπολόγων, δίνοντας την πραγματική φυλετική σύνθεση της αρχαίας Ελλάδας.

Συμπερασματικά, φαίνεται ότι οι αρχαίοι Έλληνες ήταν Μεσογειακοί, Κρομανοειδείς, Αλπικοί και Διναρικοί, με διακυμάνσεις στην ποσοστιαία σύνθεση. Γεγονός που επιβεβαιώνεται από τις προτομές τους και πλείστες άλλες απεικονίσεις. Μελέτες σαν αυτή μας δίνουν πληροφορίες περί του βαθμού φυλετικής συνέχειας στον Ελλαδικό χώρο.