Τι απόψεις είχε ο Γκαίτε;

Ο Γκαίτε υπήρξε πολυσχιδής φυσιογνωμία. Λογοτέχνης, ποιητής, δραματουργός, επιστήμονας και πολιτικός. Λόγω του έντονου χαρακτήρα του, αναδύθηκε ως μία από τις σημαντικότερες μορφές των τεχνών στην Ευρώπη.

Ο Γκαίτε είχε ευρεία αντίληψη για την φύση και τους βιολογικούς νόμους. Σε αυτό τον βοήθησε το επιστημονικό του έργο, καθώς υπήρξε φυσιοδίφης, πραγματοποιώντας βιολογικές μελέτες σε ζώα και φυτά, υψηλού επιστημονικού κύρους για την εποχή του. Θα εξετάσουμε τις απόψεις του Γκαίτε ως προς την κληρονομικότητα.

Το βιβλίο Conversations of Goethe, Vol. [1], [2] δίνει πολλά στοιχεία για τις απόψεις του περί κληρονομικότητας. Ο Γκαίτε θαύμαζε τους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους. Όμως, δεν μπορεί να τους μοιάσει ο οποιοσδήποτε, ακόμα και αν...
διαβάσει ολόκληρη την αρχαία γραμματεία:

"...η μελέτη των αρχαίων συγγραφέων δεν έχει καμία επίδραση στην διαμόρφωση του χαρακτήρα. Ένα άτομο χωρίς αξία θα παραμείνει χωρίς αξία και ένας με ελάχιστες πνευματικές ικανότητες δεν πρόκειται να γίνει ούτε κατ'ελάχιστον καλύτερος μέσω της καθημερινής επαφής με τα μεγάλα πνεύματα της αρχαιότητας. Αλλά ένας ευγενής άνδρας, στην ψυχή του οποίου ο Θεός έδωσε την ικανότητα για μελλοντικό μεγαλείο του χαρακτήρα και υψηλές πνευματικές ικανότητες, με την γνώση και την εξοικείωση με την ανώτερη φύση των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων, θα κάνει κάθε μέρα ένα βήμα πιο κοντά σε παρόμοιο μεγαλείο με εκείνους."

Ο Γκαίτε συνεπώς διαπιστώνει ότι ο εκ γενετής χαρακτήρας είναι αυτός που έχει σημασία για να μπορέσει κάποιος να αξιοποιήσει ευγενή διδάγματα. Και το άριστο προκύπτει όταν ευγενείς φύσεις, με έντονο χαρακτήρα και υψηλές πνευματικές ικανότητες, αποκτήσουν την κατάλληλη παιδεία.

Λίγο παρακάτω, αναφέρεται στην πραγματική έννοια της ελευθερίας:

"Αν ένας άνθρωπος έχει αρκετή ελευθερία για να ζει με υγεία και να εργάζεται στο αντικείμενό του, έχει αρκετά· ... Όλοι μας είμαστε ελεύθεροι υπό ορισμένες υποχρεώσεις, τις οποίες πρέπει να εκπληρώσουμε. Ο πολίτης είναι ελεύθερος όσο και ο ευγενής, όταν παραμένει στα όρια που του έχει ορίσει ο Θεός, τοποθετώντας τον σε αυτήν την θέση. Ο ευγενής είναι ελεύθερος όσο ο πρίγκηπας· γιατί και αν παρακολουθεί λίγες τελετές στην αυλή, μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του ως ίσο με εκείνον. Η ελευθερία έχει να κάνει όχι με την άρνηση οποιουδήποτε ανωτέρου από μας· γιατί, αν το σεβόμαστε, ανυψωνόμαστε προς αυτό και με πλήρη συνείδηση, δείχνουμε ότι έχουμε και εμείς μέσα μας κάτι που είναι ανώτερο και αξίζουμε να βρεθούμε στο ίδιο επίπεδο με αυτό."

Στο απόσπασμα αυτό, ο Γκαίτε παρουσιάζει την κοινωνική δομή των αριστοκρατικών κοινωνιών. Η ιεραρχία πρέπει να γίνεται σεβαστή, γιατί προέρχεται από την θεία βούληση. Η ελευθερία έχει να κάνει με την δυνατότητα να μπορεί ο καθένας να αξιοποιήσει τις ικανότητες που έχει από την φύση του. Επίσης, μόνο όποιος δέχεται ότι υπάρχει κάποιος με ανώτερες ικανότητες, θα προσπαθήσει να του μοιάσει και έτσι να τελειοποιηθεί και να ανέλθει στην ιεραρχία. O Γκαίτε, συνεπώς, εκφράζει την προσήλωσή του στην ιεραρχική αριστοκρατική δομή της κοινωνίας, η οποία δίνει κίνητρο να αναζητήσεις το μέγιστο από τον εαυτό σου και όχι να απαιτείς "δικαιώματα" και "ισότητα" χωρίς να έχεις την παραμικρή αξία, όπως γίνεται στην μαζική δημοκρατία του σήμερα.

Να σημειώσουμε ότι ο Γκαίτε ήταν απλός πολίτης και με την αναγνώριση του ταλέντου και του χαρακτήρα του, χρίστηκε ευγενής από τον Δούκα της Σαξονίας-Βαϊμάρης και μετέπειτα έγινε υπουργός της κυβέρνησής του. 

Μιλώντας για την δόξα:

"... ένα άτομο αποκτά δόξα επειδή έχει μέσα του ότι είναι απαραίτητο. Δεν πρέπει να την ψάχνεις αλλού και όλη η αναζήτηση είναι μάταιη. Ένα άτομο μπορεί πράγματι με επιδέξια τακτική και διάφορα τεχνητά μέσα να φτιάξει κάποιο όνομα. Αλλά, αν λείπει το εσωτερικό κόσμημα, όλα είναι ματαιότητα και δεν πρόκειται να διαρκέσουν."

Εδώ ο Γκαίτε διαπιστώνει ότι για να αποκτήσεις δόξα, χρειάζεσαι τα αντίστοιχα εκ γενετής ψυχικά γνωρίσματα. Όλες οι προσωπικότητες της ιστορίας τα είχαν εκ γενετής και τα καλλιέργησαν ή οι περιστάσεις τα ανάγκασαν να εμφανιστούν. Στις μέρες μας, βλέπουμε διάφορους διάττοντες αστέρες να γίνονται εφήμερα διάσημοι, όμως η αναγνωρισιμότητά τους είναι κάτι το τελείως τεχνητό, μέσω των ΜΜΕ συνήθως, αποτελώντας μαριονέτες υλιστικών επιδιώξεων και όχι φορείς αιώνιων αξιών.

Συμπεραίνουμε ότι ο Γκαίτε αναγνώριζε στην κληρονομικότητα τον σημαντικότερο ρόλο στην διαμόρφωση του χαρακτήρα. Ως εκ τούτου, ήταν θιασώτης της αριστοκρατικής δομής της κοινωνίας, που δίνει δυνατότητες ανάλογα με τις ικανότητες κάθε ατόμου. Τις απόψεις του για την κληρονομικότητα και τον αναλλοίωτο εσωτερικό δαίμονα τις έχει εκφράσει και μέσα από την ποίησή του.