Ανθρωπολογικές μελέτες στην Κρήτη

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές του Αρθούρου Έβανς και η ανακάλυψη του Μινωικού πολιτισμού, πυροδότησαν έντονο επιστημονικό ενδιαφέρον για το νησί. Έκτοτε, η Κρήτη αποτέλεσε πεδίο αρκετών ανθρωπολογικών μελετών. Μία ανθρωπολογική μελέτη για τους κατοίκους της Κρήτης βρίσκουμε στο Report of the British Association for the Advancement of Science υπο τον τίτλο "Archaeological and Ethnological Researches in Crete". Στα πλαίσια αρχαιολογικών και εθνολογικών μελετών, έγινε και ανθρωπολογική έρευνα του Κρητικού πληθυσμού.

Το ανθρωπολογικό μέρος της αποστολής ανέλαβε ο Charles Hawes. Η μελέτη αφορά σε δείγμα 2.290 άτομων. Η έρευνα διεξήχθη με την στόχευση να βγουν συμπεράσματα περί της σύνδεσης των σημερινών κατοίκων με τους προϊστορικούς κατοίκους επί Μινωικού πολιτισμού. Οι μετρήσεις του Duckworth σε 64 κρανία έδειξαν...
ότι οι αρχαίοι κάτοικοι ήταν πλειοψηφικά δολιχοκέφαλοι, με μια μικρή μειοψηφία βραχυκέφαλων:

Σε 20 ακόμη κρανία, ο μέσος κρανιακός δείκτης που βρίσκει ο Hawes είναι 75,5 με δύο βραχυκέφαλα κρανία. Ο συγγραφέας συμπεραίνει ότι οι αρχαίοι Κρήτες ήταν κυρίως δολιχοκέφαλοι, με μια μικρή μειοψηφία βραχυκέφαλων. Ποιά είναι η σύγκρισή τους με τους σημερινούς κατοίκους της Κρήτης;

Να σημειώσουμε ότι για να γίνεται σύγκριση κρανιακού δείκτη και κεφαλικού δείκτη, σύμφωνα με την παράδοση του Broca, πρέπει να προσθέσουμε τον κρανιακό δείκτη δύο μονάδες.

Ο Hawes βρίσκει ότι ο κεφαλικός δείκτης των σημερινών κρητών είναι 79,0 δηλαδή πιο υψηλός από ότι στην αρχαία εποχή. Βέβαια, παραμένει χαμηλότερος από τον κεφαλικό δείκτη της ενδοχώρας της Ελλάδος, όπου είναι περίπου 82,0. Η κατανομή του κεαφλικού δείκτη των ζώντων στην Κρήτη που βρήκε ο Hawes είναι η εξής:

Διαπιστώνεται μια αύξηση βραχυκέφαλων τα τελευταία 4.000 χρόνια. Ο συγγραφέας στη συνέχεια αναλύει τις διαφορές στην μορφή του κεφαλιού στις διάφορες επαρχίες του νησιού. Το κέντρο του νησιού είναι το πιο δολιχοκέφαλο, προφανώς κατοικούμενο κυρίως από (Διναρο-;)Μεσογειακούς, ενώ εκφράζεται η εκτίμηση ότι οι βραχυκέφαλοι του νησιού εισήχθησαν κυρίως στα δυτικά και στα ανατολικά του νησιού. Διναρικοί στα δυτικά, Αρμενοειδείς στα ανατολικά. Σίγουρα υπάρχουν και Αλπικοί, ενώ η ύπαρξη εμφανούς ποσοστού ψηλών δολιχοκέφαλων, υποδεικνύει και την παρουσία Κρομανοειδούς επίδρασης.

Ως προς το χρώμα των ματιών, ο συγγραφέας βρίσκει υψηλό ποσοστό ανοιχτού χρώματος ματιών, στο 29%.

Στα πλαίσια της ίδια αποστολής, ο Duckworth μελέτησε το χρώμα μαλλιών και ματιών σε παιδιά της περιοχής Βώροι στα νότια του νομού Ηρακλείου. Όπως είναι λογικό το χρώμα μαλλιών στα παιδιά είναι πιο ανοιχτό από ότι στους ενήλικες. Τα στοιχεία για το χρώμα των μαλλιών δίνονται στον παρακάτω πίνακα:

Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο ωστόσο είναι τα ποσοστά για τους ενήλικες. Φαίνεται ότι κυριαρχεί το σκούρο χρώμα μαλλιών, σε ποσοστό 83,1% ενώ το ανοιχτό χρώμα είναι μόλις 3,96%.


Γίνεται μια ενδιαφέρουσα αναφορά στους κατά καιρούς περιορισμένους εποικισμούς που έγιναν στην Κρήτη από Βενετούς ή Τούρκους.

Η μελέτη αυτή πρέπει να συγκριθεί με αυτές του von Luschan και του Πουλιανού. Τα στοιχεία για το χρώμα των μαλλιών και τον κεφαλικό δείκτη σχεδόν ταυτίζονται με αυτά που βρίσκει ο von Luschan. Οι μελέτες του Πουλιανού, μισό αιώνα μετά, δείχνουν ελαφρά μείωση των ξανθών μαλλιών από το ~4% στο 2,78%, καθώς και αύξηση του κεφαλικού δείκτη, κατά μια μονάδα περίπου, στο 80,2.

Από τις ανθρωπολογικές μελέτες προκύπτει ότι οι αρχαίοι Κρήτες ήταν κυρίως δολιχοκέφαλοι, με μια μικρή μειοψηφία βραχυκέφαλων. Φαίνεται ότι οι γηγενείς Κρήτες είναι δολιχοκέφαλοι (Διναρο-)Μεσογειακοί, ενώ δεν λείπει και κάποια δολιχοκέφαλη Κρομανοειδή τάση. Οι βραχυκέφαλοι πιθανότατα ήταν Αρμενοειδείς που εισήλθαν κυρίως στα ανατολικά, πιθανότατα από την Μικρά Ασία, καθώς και Διναρικοί που εισήλθαν στα δυτικά από την κυρίως Ελλάδα, άγνωστο αν αυτό συνέβη στην αρχαία ή μεσαιωνική εποχή. Συνεπώς, η ιστορική τάση ανά τους αιώνες, είναι οι Μεσογειακοί να μειώνονται σταδιακά και οι βραχυκέφαλοι τύποι να αυξάνονται.