Οι Σαρακατσάνοι

Οι Σαρακατσάνοι είναι ένας ορεινός νομαδικός κτηνοτροφικός λαός, που ζει στην ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες των Βαλκανίων. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού κατοικεί στην οροσειρά της Πίνδου. Ο Έλληνας ανθρωπολόγος Άρης Πουλιανός ασχολήθηκε αναλυτικά με τους Σαρακατσάνους και διεξήγαγε αρκετές ανθρωπολογικές μελέτες. Στο βιβλίο Physical Anthropology of European Populations βρίσκουμε την δημοσίευση του Πουλιανού με τίτλο "Sarakatsani: The most Ancient People of Europe". Στη μελέτη εξετάζονται τα ανθρωπολογικά γνωρίσματα των Σαρακατσάνων της Ελλάδας σε σχέση με αυτά των Σαρακατσάνων των υπολοίπων Βαλκανίων.

Ο Πουλιανός αρχικά παραθέτει τις γλωσσολογικές και εθνολογικές μελέτες που έχουν γίνει για τους Σαρακατσάνους. Ο ίδιος προχωρά στην μελέτη της φυσικής ανθρωπολογίας τους και των "φυλετικών χαρακτηριστικών" τους, όπως γράφει. Μαζί με τη Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών μελέτησε 290 Σαρακατσάνους των Βαλκανίων, τους οποίους συγκρίνει με δείγμα 262 Σαρακατσάνων της Πίνδου στην Ελλάδα. Ο παρακάτω πίνακας δίνει τις βασικές ανθρωπολογικές μετρήσεις που έχουν υψηλή αξία για την ταξινόμηση...

Ο συγγραφέας παρατηρεί ότι οι Σαρακατσάνοι έχουν μεγάλο πλάτος κεφαλής, καθώς και πολύ μεγάλη διζυγωματική διάμετρο. Στα υπόλοιπα γνωρίσματα, βλέπουμε ότι οι Σαρακατσάνοι της Ελλάδας είναι βραχυκέφαλοι, ενώ αυτοί της Βουλγαρίας δολιχοκέφαλοι. Η διαφορά στον κεφαλικό δείκτη είναι μεγάλη. Μάλιστα, Στην Ελλάδα, η πλατυινία φτάνει το 24%, ενώ στη Βουλγαρία είναι μόλις 3,6%.

Οι μετρήσεις της μύτης δείχνουν και στις δύο περιπτώσεις πληθυσμούς έντονα λεπτόρρινους. Το προφίλ της μύτης είναι σε σημαντικό ποσοστό μη ίσιο, σε ποσοστό περίπου 40%, λογικά κυρίως κυρτό. Το χρώμα των μαλλιών είναι συνήθως καστανό, ενώ το χρώμα των ματιών είναι περίπου ισομοιρασμένο μεταξύ καστανού και ενδιάμεσου, με υπεροχή του δεύτερου, ενώ το υπόλοιπο μονοψήφιο ποσοστό έχει ανοιχτό.

Μερικές φωτογραφίες από Σαρακατσάνους των Βαλκανίων:

Επίσης, φωτογραφίες από Σαρακατσάνους της Πίνδου:

Και φωτογραφίες δύο Σαρακατσάνων από εδώ:

Ακόμη, δείτε ένα ενδιαφέρον βίντεο εδώ, με τον Πουλιανό να μελετά ανθρωπολογικά τους Σαρακατσάνους.

Από τις μετρήσεις και τις φωτογραφίες, φαίνεται ότι έχουμε να κάνουμε με έναν πληθυσμό που αποτελείται κυρίως από Διναρικούς και Κρομανοειδείς. Αυτό εκπορεύεται και από τον ίδιο τον Πουλιανό, που αφενός μιλάει για την Ηπειρωτική ποικιλία των Ευρωπαιοειδών, εννοώντας τους Διναρικούς, καθώς και από την σύνδεση που κάνει με γνωρίσματα από προϊστορικούς φαινοτύπους, που σκιαγραφούν τους Κρομανοειδείς. Είναι γνωστό ότι Διναρικοί και Κρομανοειδείς έχουν ισχυρά ζυγωματικά. Η μεγάλη διαφορά στον κεφαλικό δείκτη ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι στην Ελλάδα μάλλον περιλαμβάνονται κάποιοι Αλπικοί και ελάχιστοι Κρομανοειδείς, ενώ στην Βουλγαρία μάλλον υπερτερούν οι Κρομανοειδείς έναντι των Διναρικών.

Το αν οι Σαρακατσάνοι είναι ο αρχαιότερος λαός της Ευρώπης, εντάσσεται μάλλον στην σφαίρα της γραφικότητας. Αυτό που λογικά θέλει να δηλώσει ο Πουλιανός είναι ότι οι Σαρακατσάνοι ανθρωπολογικά είναι γηγενείς των Βαλκανίων.

Οι νομαδικοί κτηνοτροφικοί πληθυσμοί των Βαλκανίων, αποτελούνται συνήθως από μια κύρια Διναρική συνιστώσα. Το ίδιο ισχύει για τους Σαρακατσάνους, τους Βλάχους, καθώς και διάφορους άλλους αντίστοιχους ορεινούς πληθυσμούς ανά τα Βαλκάνια. Οι Διναρικοί είναι ανθεκτικοί, ολιγαρκείς και υπερήφανοι, κάτι που τους επιτρέπει να διάγουν την δύσκολη κτηνοτροφική σε αφιλόξενα ορεινά μέρη. Παράλληλα, η εικόνα που αποκομίζουμε από τους πληθυσμούς αυτούς είναι μια άριστη φυσική κατάσταση και περηφάνια, παρά τις δυσκολίες της ζωής τους. Άλλες συνιστώσες είναι η Αλπική και η Κρομανοειδής, ανάλογα με την γεωγραφική θέση του λαού κάθε φορά. Στις περιπτώσεις που οι πληθυσμοί αυτοί αφήνουν τα ορεινά και έρχονται σε μίξη με τους γύρω πληθυσμούς, μερικές γενιές αργότερα αποκτούν φαινοτύπους παρόμοιους με αυτούς των υπολοίπων κατοίκων της χώρας. Όσοι παραμένουν στα ορεινά διατηρούν σε μεγάλο βαθμό τους αρχετυπικούς φαινοτύπους.