Κοινωνική διαστρωμάτωση και κληρονομικότητα

Οι άνθρωποι δεν διαθέτουν όλοι τις ίδιες ικανότητες και δεξιότητες. Η ανισότητα αυτή οδηγεί τον κάθε άνθρωπο σε διαφορετική θέση στην κοινωνία. Από τη στιγμή που έγινε αντιληπτή η σημασία της κληρονομικότητας, οι ανθρωπολόγοι ξεκίνησαν να μελετούν τα κοινωνικά ζητήματα λαμβάνοντας υπόψη τον βιολογικό παράγοντα. Σημαντική συμβολή προς την κατεύθυνση αυτή ήταν η μελέτη του Otto Ammon με τίτλο "Die Gesellschaftsordnung und Ihre natürlichen Grundlage", απόσπασμα της οποίας βρίσκουμε υπό τον τίτλο "Some social applications of the doctrine of probability", σε δημοσίευση στο περιοδικό Journal of Political Economy. Ο Ammon μελετά τις βιολογικές βάσεις της κοινωνικής διαστρωμάτωσης, εξετάζοντας τα κοινωνικά φαινόμενα ως αποτέλεσμα βιολογικών παραγόντων.

Οι κοινωνίες των ανθρώπων είναι εξαιρετικά περίπλοκες. Ο καταμερισμός της εργασίας είναι μεγάλος και τα ψυχικά γνωρίσματα των ανθρώπων εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία. Μπορούμε να διακρίνουμε πολλές διαβαθμίσεις από γνωρίσματα όπως περιέργεια, διερευνητικότητα, δίψα για μάθηση, υπομονή, ενεργητικότητα, αντοχή, επιμονή, επιμέλεια. Η αντικειμενική μέτρησή τους...
καθίσταται δύσκολη, σε αντίθεση με τα σωματικά γνωρίσματα. Ωστόσο, διαχωρίζουμε τους ανθρώπους σε ιδιοφυΐες, έξυπνους, μέτριους, ανεπαρκείς, χαζούς και παντελώς ανόητους. Παρόμοιες διαβαθμίσεις διακρίνει ο λαός και σε όλα τα ψυχικά γνωρίσματα.

Ο μεγάλος αριθμός ψυχικών γνωρισμάτων οδηγεί σε πλήθος συνδυασμών. Ειδικά όταν σε μια κοινωνία δεν υπάρχουν φυλετικοί ή άλλοι κοινωνικοί περιορισμοί στο ζευγάρωμα, η μίξη των ψυχικών γνωρισμάτων μπορεί να είναι έντονη, εφόσον αυτά διαδίδονται κληρονομικά. Για παράδειγμα, ο γιος ενός έξυπνου αλλά τεμπέλη πατέρα και μιας χαζής αλλά δραστήριας μητέρας, μπορεί να λάβει μόνο τα καλύτερα γνωρίσματα και από τους δύο γονείς, ενώ ένας άλλος γιος να πάρει μόνο τα χειρότερα γνωρίσματα και των δύο.

Ο συγγραφέας χωρίζει τα ανθρώπινα γνωρίσματα στις εξής τέσσερις κατηγορίες: πνευματικά γνωρίσματα (ικανότητα κατανόησης, μνήμη, λήψη αποφάσεων, εφευρετικότητα, κτλ), ηθικά γνωρίσματα (αυτοέλεγχος, εσωτερική θέληση, εργατικότητα, επιμονή, αξιοπιστία, κτλ), οικονομικά γνωρίσματα (ικανότητα στα επιχειρείν, οργανωτικότητα, τεχνικές δεξιότητες, διορατικότητα, κτλ) και σωματικά γνωρίσματα (δυνατότητα εργασίας, αντοχή, αυτοέλεγχος για αποφυγή καταχρήσεων, ισχυρή κράση, καλή υγεία, κτλ). Κάνοντας στατιστική ανάλυση, θεωρώντας αυτές τις κατηγορίες γνωρισμάτων κληρονομικά εξαρτώμενες, ο Ammon καταλήγει σε μια κατανομή παρόμοια με αυτήν που εισήγαγε ο Galton στο έργο του "Hereditary Genius" για την ανθρώπινη ικανότητα. Υπάρχει ένα ελάχιστο ποσοστό ανθρώπων με άριστες ικανότητες, ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων με υψηλές ικανότητες, ένα σημαντικό ποσοστό με μέτριες ικανότητες, ένα μικρό ποσοστό με πολύ χαμηλές ικανότητες ή αντικοινωνική συμπεριφορά. Η κατανομή αντιστοιχεί στην κοινωνική πυραμίδα του παρακάτω σχήματος.

Η μορφή της κοινωνικής πυραμίδας επιβεβαιώνεται από αρκετές μελέτες. Σε κοινωνικό επίπεδο, μελέτη στους κατοίκους του Λονδίνου έδωσε την εξής κατανομή, ως προς την κοινωνική θέση, ανηγμένη στις βαθμίδες του Galton:

Η κατανομή παρουσιάζει έντονες ομοιότητες με την κατανομή του Galton. Η κατηγορία με τα αντικοινωνικά-εγκληματικά στοιχεία έχει ένα ελάχιστο ποσοστό, οι χειρώνακες και εργαζόμενοι με μη σταθερή εργασία ένα μεγαλύτερο, οι μικροαστοί ένα εμφανές ποσοστό, οι μεσοαστοί η πλειοψηφία, οι μεγαλοαστοί ένα μικρό ποσοστό και οι ανώτατη τάξη ένα ελάχιστο ποσοστό.

Παρόμοια κατανομή εμφανίζουν τα στοιχεία για το εισόδημα, σε μελέτη που έγινε στη Σαξονία. Χαμηλό εισόδημα έχει ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού και το ποσοστό των ανθρώπων μειώνεται όσο πάμε στα υψηλά εισοδήματα. Αν αναχθεί η κατανομή στην καμπύλη του Galton, το αποτέλεσμα είναι το εξής.

Βέβαια, δεν πρέπει να κάνουμε το λάθος να ταυτίζουμε την ικανότητα με το εισόδημα. Μπορεί κάποιος πνευματικά ιδιοφυής άνθρωπος να έχει μέτριο εισόδημα, ενώ ένας πνευματικά μέτριος αλλά ικανός στο επιχειρείν να έχει υψηλό εισόδημα. Μάλιστα, η συνεισφορά του πρώτου στην κοινωνία μπορεί να είναι απείρως μεγαλύτερη από αυτή του δεύτερου.

Η κοινωνική διαστρωμάτωση αποτελεί εγγενές φαινόμενο κάθε ανθρώπινης κοινωνίας. Υπήρχε και θα υπάρχει πάντα. Το να αναζητεί κάποιος την ισότητα είναι εκτός πραγματικότητας. Μπορεί να μην υπάρχει σήμερα θεσμοθετημένη αριστοκρατία, αλλά υπάρχει ξεκάθαρη κοινωνική διαστρωμάτωση. Η ύπαρξή της βοηθά την κοινωνία, γιατί δίνει κίνητρο στις κατώτερες τάξεις ώστε να δημιουργήσουν για να ανέλθουν στις ανώτερες τάξεις.

Η κοινωνική διαστρωμάτωση αλληλεπιδρά με το βιολογικό υπόστρωμα του πληθυσμού. Ακόμη και στις μέρες μας, οι γάμοι γίνονται συνήθως μεταξύ ατόμων παρόμοιας κοινωνικής τάξης. Ένας πλούσιος δύσκολα θα πάρει εργάτρια, αλλά συνήθως θα πάρει μία από τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις. Ένας φτωχός, συνήθως βρίσκει σύζυγο από τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Μπορεί να μην υπάρχουν κλειστές τάξεις όπως στο παρελθόν, αλλά το φαινόμενο σε μεγάλο βαθμό παραμένει αυτούσιο. Το γεγονός έχει ευρύτερες επιδράσεις. Τα άτομα των ανώτερων κοινωνικών τάξεων έχουν συνήθως υψηλότερες εγγενείς ικανότητες, συνεπώς οι γάμοι εντός της τάξης τείνουν να διατηρούν τις υψηλές ικανότητες στις ανώτερες τάξεις. Αντίστοιχα και για τις κατώτερες. Κάτι που σημαίνει ότι δεν επικρατεί στην πράξη πανμειξία, αλλά υπάρχει διατήρηση ως ένα βαθμό συγκεκριμένων συνδυασμών σωματικών και ψυχικών γνωρισμάτων. Οι γνωρίζοντες την φυλετική ανθρωπολογία, μπορούν να κατανοήσουν ότι αυτοί οι συνδυασμοί σχετίζονται με τους φυλετικούς τύπους. Ένα καθεστώς πλήρους μίξης, θα οδηγούσε σε εξάλειψη των ανθρώπων με άριστες ικανότητες και θα οδηγούσε σε μια πλήρη μετριότητα. Γνωρίζοντας ότι οι άριστοι είναι αυτοί που πηγαίνουν την κοινωνία μπροστά, κατανοούμε ότι η εξάλειψή τους θα οδηγούσε την κοινωνία σε στασιμότητα ή παρακμή.

Το συμπέρασμα είναι ότι κοινωνική διαστρωμάτωση υπήρχε και θα υπάρχει πάντοτε στις ανθρώπινες κοινωνίες. Τα εγγενή ψυχικά γνωρίσματα καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την κοινωνική θέση που λαμβάνει κάθε άτομο στην κοινωνία. Το ζήτημα είναι αρκετά περίπλοκο, όμως υπάρχουν σημαντικά στοιχεία που οδηγούν στην πεποίθηση ότι η κοινωνική διαστρωμάτωση έχει βιολογικές βάσεις.